Αντώνιος Καλαμογδάρτης

Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα της ποίησης (21 Μαρτίου) παρουσιάζουμε ένα μικρό βιογραφικό σημείωμα για τον "Ερημίτη του Χαλκωματά" όπως ο ίδιος ο ποιητής και πολιτικός Αντώνης Καλαμογδάρτης (1810-1865) συνήθιζε να υπογράφει. Μια ρομαντική προσωπικότητα που άφησε μερικά ίχνη απο το περασμά του σε αυτή τη ζωή.

Γεννήθηκε στην Πάτρα και ήταν γιός του φιλότουρκου και πρόκριτου Πατρέων Ανδρέα Καλαμογδάρτη. Σε ηλικία δώδεκα ετών στάλθηκε στον μοναχό Αββακούμ στη Μονή Ομπλού όπου παρέμεινε επι μια 5ετία. Δίπλα του διδάχθηκε τους αρχαίους φιλοσόφους και ιδιαίτερα τον Όμηρο. Στη συνέχεια έμαθε γαλλικά και αγγλικά. Κατα την περίοδο της επανάστασης συμμετείχε στο σώμα του Φαβιέρου και στην πολιορκία της Ακροπόλεως στην Αθήνα. Όντας ανήσυχο πνεύμα ασχολήθηκε με την πολιτική. Ήταν αυτός μάλιστα που το 1843 διάβασε απο τις βρύσες της Πλατείας Γεωργίου το σύνταγμα. Γι'αυτό το λόγο η πλατεία για μια εποχή ονομαζόταν "Καλαμογδάρτη" (εκεί διατηρούσε και οικία). Την ίδια χρονιά εκλέχτηκε πληρεξούσιος Πατρών στην εθνοσυνέλευση.

Ο Αντώνιος Καλαμογδάρτης, όπως είπαμε και παραπάνω, συνήθιζε να υπογράφει ως ο "Ερημίτης του Χαλκωματά". Η περιοχή Χαλκωματά, που είχε πάρει το όνομά της απο Αθηναϊκή οικογένεια που κατέφυγε στην Πάτρα περι τα 1680, βρισκόταν στο σημερινό Σκαγιοπούλειο. Εκεί η οικογένεια Καλαμογδάρτη είχε κτήμματα και εξοχική κατοκία, στην οποία διέμενε μόνιμα ο Αντώνης. Το 1850 εγκαταστάθηκε στο Λιβόρνο. Το 1854 πολέμησε στην Ήπειρο, και συγκεκριμένα στη μάχη του Πέτα, όπου αιχμαλωτίστηκε και οδηγήθηκε μπροστά στον Φουάτ πασά, μετέπειτα ιδρυτή του Νεοτουρκικού κόμματος, ο οποίος του συμπεριφέρθηκε με ευγένεια και του επέτρεψε να φύγει. Μετά την επιστροφή του στην Αχαϊκή πρωτεύουσα αναχώρησε οικογενειακώς για την Ιταλία προκειμένου να θεραπευθεί απο τους χρόνιους ρευματισμούς που τον ταλαιπωρούσαν. Διορίστηκε πρόξενος της Γαλλίας στο Λιβόρνο και στη Φλωρεντία. Οι Ιταλοί μάλιστα τον αποκαλούσα "bello Greco" λόγω της ομορφιάς του. Το 1856 υπηρέτησε ως υποπρόξενος της Ελλάδας στη Ζάκυνθο.

Εκτός απο την πολιτική, ο Καλαμογδάρτης ασχολήθηκε με την ποίηση. Μετέφρασε στα γαλλικά την "Κόλαση του Δάντη" και στα ελληνικά τους "ποιητικούς στοχασμούς" του Λαμαρίνου, τον "Όρτις" του Φωσκόλου καθώς και άλλα ιταλικά και γαλλικά έργα. Επίσης έγραψε αρκετά ποιητικά έργα, τα οποία δημοσίευσε σε αθηναϊκές εφημερίδες. Στην κηδεία της Βικτωρίας Σισίνη, α΄ συζύγου του Μπενιζέλου Ρούφους, στις 31 Αυγούστου του 1836 απήγγειλε ένα ελεγείο το οποίο δημιούργησε μεγάλη εντύπωση. Όπως μας αναφέρει ο Στ. Θωμόπουλος απόσπασμα αυτού, αφού δεν διασώθηκε όλο, του έδωσε ο συγγενής της Βικτωρίας, Χρύσανθος Σισίνης:

"Πράγμα ωραίον και θνητόν, παρέρχεται, διαβαίνει,

σαν άνθος που μαραίνεται, σαν το κερί, που σβένει.

Φθονεί την γήν ο ουρανός κι ως κτήμα του αρπάζει

οτι την γήν παρηγορεί, ότι την γήν δοξάζει;

Ή στον βιβλίον των Μοιρών ευρίσκεται γραμμένον

να είναι ολιγόζωον το διακεκριμένον;

Εχάθη η βασίλισσα της Πάτρας η ωραία

εχάθη η Βικτωρία ακμάζουσα και νέα..."

Ο Δημαράς αναφέρει οτι ο Καλαμογδάρτης ήταν μετασολωμικός και ρομαντικός ποιητής με εμφανείς επιρροές απο την επανησιακή σχολή. Χρησιμοποιούσε απλή καθαρεύουσα. Η οικογένεια φαίνεται οτι είχε καλλιτεχνική φλέβα αφού αδερφή του ήταν η λογία Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου, α΄ ξαδερφός του ο ποιητής Ηλίας Καλαμογδάρτης και ο ποιητής Αδαμάντιος Παπαδιαμαντόπουλος και ανηψιός του, και γιός του προηγούμενου, ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος, γνωστός και ως Ζαν Μωρέας.

Αυτοκτόνησε στην Πάτρα λόγω των πόνων που του προκαλούσαν οι ρευματισμοί. Οι ρευματισμοί τον ταλαιπωρούσαν απο την εποχή που ήταν φυλακισμένος στο Μπούρτζι επειδή είχε θεωρηθεί αντικαποδιστριακός. Βέβαια όπως αναφέρει ο Λάζαρης στο βιβλίο του Στ. Θωμόπουλου "Ιστορία της πόλεως Πατρέων" είναι λίγο απίθανο να αυτοκτόνησε γι'αυτό. Το πιθανότερο είναι λόγω της κακής οικονομικής του κατάστασης και της παρακμής του ελληνικού κράτους που εξόργιζε τον δημοκρατικό αυτόν άνδρα (Το τελευταίο βέβαια είναι υπερβολικα ρομαντικό και δεν νομίζω οτι ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα). Όσον αφορά την οικογενειακή του κατάσταση ήταν παντρεμένος με την Βασιλική Λόντου, αδερφή του μετέπειτα δημάρχου Πατρών Ανδρέα Λόντου, και είχε δύο κόρες, την Κατίνα, σύζυγο του Νεοκλή Πετιμεζά, και την Κορίννα, ανύπαντρη.

Ιωάννης Καραμανδάνης

Με σχετική σίγουρια μπορώ να υποθέσω ότι όλοι οι Πατρινοί γνωρίζουν το Καραμανδάνειο Νοσοκομείο Παίδων. Οι περισσότεροι όμως αγνοούν τον δημιουργό αυτού, τον Ιωάννη Καραμανδάνη (1856 - 1938).

Γεννήθηκε στη Ζάκυνθο, έζησε λίγο στον Πύργο Ηλείας και δραστηριοποιήθηκε στο εμπόριο σταφίδας. Απέκτησε μεγάλη περιουσία και ασχολήθηκε με τα κοινά διατελώντας πρόεδρος του Εμπορικού & Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πατρών (1920 - 1921) και του Εμπορικού Συλλόγου Πατρών "Ερμής". Επί θητείας του μάλιστα αγοράστηκε το κτίριο Παπαγιάννη στην Πλατεία Γεωργίου Α΄ όπου στεγάζεται μέχρι και σήμερα ο εμπορικός σύλλογος "Ερμής". Με την ιδιαίτερη πατρίδα του τη Ζάκυνθο διατήρησε επαφή πραγματοποιώντας αρκετές δωρεές. Την περίοδο 1928 - 1929 υπήρξε πρωτοβουλία παραγόντων της Ζακύνθου για να εκτεθεί στις δημαρχιακές εκλογές, τα προβλήματα υγείας όμως που αντιμετώπιζε δεν του επέτρεψαν να τεθεί επικεφαλής.

Κίνητρο για το πλήθος δωρεών προς την πόλη της Πάτρας αποτέλεσε ο θάνατος του μονάκριβου γιού του σε ηλικία μόλις 15 ετών, Μπέμπη Καραμανδάνη. Θυμάμαι ότι είχα δεί στην αίθουσα αναμονής του νοσοκομείου ένα ολόσωμο πορτρέτο του Μπέμπη, το οποίο δεν γνωρίζω που φυλάσσεται σήμερα. Στην μνήμη του γιού του προχώρησε στη σύσταση του ιδρύματος "Μπέμπη Ι. Καραμανδάνη", το διοικητικό συμβούλιο του οποίου αποτελείται από θεσμικούς παράγοντες της Πάτρας (Μητροπολίτης κ.λπ.). Στα πλαίσια αυτά δώρισε το 1933 την οικία του στην Άνω πόλη για να μετατραπεί σε νοσοκομείο παίδων. Στο κτίριο εκείνο λειτούργησε το νοσοκομείο μέχρι το 1988. Στον προαύλιο χώρο αυτού υπάρχει ένα εκκλησάκι, του Αγίου Στυλιανού, το οποίο κατασκευάστηκε την δεκαετία του 1950. Σήμερα το κτίριο (τριών ορόφων χωρίς κάποια αρχιτεκτονική αξία) είναι αχρησιμοποίητο, πραγματοποιούνται όμως εργασίες αποκατάστασης. Μαζί με την οικία του δώρισε και τις σταφιδαποθήκες ΜΠΑΡΡΥ στην παραλιακή οδό, δίπλα απο τους Μύλους του Αγίου Γεωργίου (Τριάντη), ακίνητο το οποίο ανήκει στην επιτροπή που διαχειρίζεται και το Καραμανδάνειο νοσοκομείο.

Μια επίσης δωρεά του είναι το οίκημα που βρίσκεται στην Πλατεία Όλγας επι των οδών Μαιζώνου και Αράτου. Το κτήριο αυτό δωρήθηκε στον Δήμο Πατρέων πάλι εις μνημην του παιδιού του την δεκαετία του 1930 με τον όρο να στεγαστεί κάποιο πολιτιστικό ίδρυμα. Πράγματι τον Ιανουάριο του 1937 εγκαινιάστηκε το Αρχαιολογικό Μουσείο. Την περίοδο 1944-1954 στέγαζε και την δημοτική βιβλιοθήκη. Το 2010 το κτίριο επεστράφη στον Δήμο Πατρέων ύστερα από την μεταστέγαση του Αρχαιολογικού μουσείου σε νέο κτίριο. Αξίζει να σημειωθεί ότι εν ζωή ο Καραμανδάνης αναλάμβανε να σπουδάσει στην Ευρώπη νέους τεχνικούς.

Απεβίωσε στην Πάτρα στις 17 Ιανουαρίου 1938. Ο δήμος τιμώντας τον για τις ευεργεσίες που πραγματοποίησε έδωσε το όνομά του σε έναν δρόμο της πόλεως. Έχει ενταφιαστεί σε μνήμα που βρίσκεται στον κεντρικό δρόμο που οδηγεί προς την αλέα των εμπόρων και τραπεζιτών στο Α΄ Νεκροταφείο Πατρών. Δυστυχώς η κατάσταση του μνήματος είναι αισχρή καθώς η είσοδος αυτού έχει σπάσει.

Δημοσθένης Δόγκας

Διαβάζοντας το βιβλίο του Βύρωνος Δάβου "Στον Πύργο και στην Ηλεία του 1821 - 1930" συνάντησα αρκετές φορές τον πολιτικό της εποχής, Δημοσθένη Δόγκα. Δεν είναι υπερβολή να πω ότι ο Δόγκας αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα πολιτικάντη του 19ου αιώνα. Με νοοτροπία κοτζαμπάση απασχόλησε πολλές φορές την δικαιοσύνη και τον τύπο με τις νοθείες και τα σκάνδαλα που δημιουργούσε. Τα παρακάτω στοιχεία που θα αναφερθούν προέρχονται από το βιβλίο του Δάβου που ανέφερα.

Ο Δημοσθένης Δόγκας γεννήθηκε στο Λαντζόϊ Ηλείας και ήταν γιος του δημάρχου Ώλενας. Ως είθισται σε αυτές τις περιπτώσεις ο Δημοσθένης ακολούθησε την πολιτική παράδοση της οικογένειας αποφασίζοντας να εκτεθεί ως υποψήφιος δήμαρχος στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Η αρχή του πολιτικού του βίου όμως δεν ξεκίνησε ήρεμα. Την ημέρα των δημοτικών εκλογών στα εκλογικά καταστήματα δεν υπήρχε στρατιωτικό απόσπασμα ύστερα από πρωτοβουλία του ίδιου του Δόγκα. Εκμεταλλευόμενος το γεγονός αυτό μαζί με τους οπαδούς του εκδίωξε τους εκλογικούς αντιπροσώπους (Αθανασόπουλο, Άχολο) και επιχείρησε να διαπράξει νοθεία. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ίδιο συνέβη και στις δημοτικές εκλογές του δήμου Ολυμπίας, στον οποίο ήταν υποψήφιος ο Σωτήριος Κρεκουκιώτης, σύζυγος της αδερφής του Δημοσθένη. Δυστυχώς από τις γραμμές του βιβλίου δεν μαθαίνουμε αν εξελέγη δήμαρχος, το πιο πιθανό όμως είναι να απέτυχε. Τα κατάφερε όμως το 1875 όταν και εξελέγη δήμαρχος Ώλενας.

Το 1881 έθεσε υποψηφιότητα για τον δήμο Ολυμπίων, στον οποίο και εξελέγη. Το ίδιο έτος κατήλθε στις βουλευτικές εκλογές, στις οποίες αρχικά εξελέγη. Η εκλογή του όμως όπως αποδείχτηκε αργότερα έγινε παράτυπα καθώς δεν ακολουθήθηκαν οι νόμιμες διαδικασίες σύμφωνα με τις οποίες έπρεπε να είχε παραιτηθεί από το δημαρχιακό αξίωμα 40 ημέρες πριν των βουλευτικών εκλογών. Επίσης κατηγορήθηκε από αντιπάλους ότι προστάτευε παρανόμως φυγόδικους με σκοπό να τους χρησιμοποιεί σε δικές του υποθέσεις. Πράγματι διατάχθηκε η προσαγωγή του σε δίκη, το αποτέλεσμα της οποίας δεν μας είναι γνωστό. Το 1887  εξελέγη δήμαρχος Ώλενας. Το 1891 ηττήθηκε στις εκλογές του δήμου Ολυμπίων με διαφορά επτά ψήφων από τον Γιαννάκο Φωτόπουλο.

Στις 17 Απριλίου 1895 ο Δόγκας απασχόλησε για ακόμη μια φορά τον τοπικό τύπο. Αυτή τη φορά φέρεται να περιόδευε μαζί με άλλους βουλευτές του συνδυασμού στα χωριά της Ηλείας και να διακήρυττε ότι ήταν Δεληγιάννικός, αν και ο ίδιος τον είχε αποκηρύξει. Σύμφωνα με τον Δάβο, η εφημερίδα αποκαλούσε τους πολιτικούς αυτούς "πλανώδιους μουσικούς". Παρ'όλα αυτά ο Δόγκας κατάφερε να εκλεγεί βουλευτής (1895). Ένα ακόμη περιστατικό όμως ήρθε να προστεθεί στην ήδη μεγάλη λίστα. Στις 20 Νοεμβρίου 1898 ο Δόγκας αφίχθη στο χωριό Καράτουλα για να συνομιλήσει με τους κατοίκους του, οι οποίος όμως του επιτέθηκαν διώχνοντάς τον από το χωριό. Αναφέρεται δε ότι έβαλαν τα σκυλιά να τον κυνηγήσουν. Αιτία αυτής της αντίδρασης ήταν η κατάργηση του σχολείου του χωριού.

Το 1902 επανεξελέγη βουλευτής. Και αυτή η θητεία του σημαδεύτηκε απο σκάνδαλα. Η εφημερίδα "Πατρίς" σε άρθρο της ανέφερε ότι η κυβέρνηση είχε υποσχεθεί την παροχή ρουσφετιών εις τον Δήμο της Ώλενας εξ'ολοκλήρου στον κ. Δόγκα! Στις 20 Ιουλίου 1904, όπως πληροφορούμαστε, κάηκε ολοσχερώς η πατρική του οικία στο χωριό Πέρσανα Ώλενας. Η συνολική ζημιά ανερχόταν σε 15 χιλιάδες δραχμές. Τον επόμενο χρόνο κατήλθε για τελευταία φορά υποψήφιος δήμαρχος στον δήμο Ολυμπίων. Κατάφερε όμως να εκλεγεί βουλευτής.

Στις 25 Νοεμβρίου 1905 απεβίωσε όντας εν ενεργεία βουλευτής στην Αθήνα, όπου είχε μεταφερθεί λόγω εξάντλησης. Ενταφιάστηκε στο Κρεκούκι και στην κηδεία του έδωσαν το παρόν όλοι οι κάτοικοι της Ώλενας, της Ολυμπίας και του Κρεκουκίου. Τώρα βέβαια πως εκεί που είχε τόσα ανοιχτά κομματικά μέτωπα ξαφνικά όλοι φαίνεται να τον τίμησαν με την παρουσία τους στην κηδεία του δεν το γνωρίζω. Στην κηδεία του μεταξύ άλλων παρευρέθησαν οι Χρήστος Στεφανόπουλος, βουλευτής και υπουργός, και Ιωάννης Κρεκουκιώτης, βουλευτής και ανηψιός του. Ο Βύρων Δάβος σημειώνει ότι ο Δόγκας υπήρξε ακραιφνής οπαδός του Τρικούπη και πολιτικός σύμμαχος του Στεφανόπουλου μέχρι το 1903 οπότε και διαφώνησε για την εκλογή της Ώλενας προσχωρόντας παράλληλα στον εκλογικό σχηματισμό του Κρεστενίτη. Ανηψιός του, εκτός από τον Ιωάννη Κρεκουκιώτη, ήταν ο πολιτικός Παναγιώτης Δόγκας.

Λίγα λόγια για τον Δάβο

Ο Βύρων Δάβος, γεννημένος το 1927 στο Πελόπιο Ηλείας, εργάστηκε για χρόνια στην πυροσβεστική και ασχολήθηκε απο νεαρή ηλικία με την λογοτεχνία και την ποιήση. Αρθρογράφει κατα καιρούς σε εφημερίδες και περιοδικά ενώ έχει να επιδείξει πλούσιο ιστορικό έργο. Αναφέρω χαρακτηριστικά τα βιβλία του: "Ιστορία του Πύργου Ηλείας", "η Ηλεία πριν και μετά την Επανάσταση του 1821", "Στον Πύργο και στην Ηλεία του 1821-1930" κ.α. Το τελευταίο ειδικά βιβλίο πρόκειται για κάποια επιλεγμένα άρθρα εφημερίδων της Ηλείας και των Αθηνών της περιόδου 1821-1930 τα οποία παρουσιάζει και μερικές φορές σχολιάζει πάντα απο την ψυχρή οπτική του ιστορικού. Όπως ο ίδιος αναφέρει για την ολοκλήρωση αυτού του βιβλίου, η συγγραφή του οποίου διήρκησε περι τα 3 χρόνια, χρειάστηκε να ξεφυλλίσει πάνω απο 500.000 σελίδες. Η προσφορά του στην καταγραφή και διάδοση της ιστορίας της Ηλείας ειναι αδιαμφισβήτη.

Μπράβο κυρία Καραλή!

Ανοίγω σήμερα (11 Μαρτίου), σαν παιδί και εγώ, την έγκριτη, χωρίς κανένα ειρωνικό τόνο, εφημερίδα Πελοπόννησο και διαβάζω ένα άρθρο της Γωγώς Καραλή (λέμε τώρα) σχετικά με τον Δημήτριο Μάξιμο αλλά και με το Μέγαρο Μαξίμου. Καθώς το διαβάζω αρχίζει να μου θυμίζει κάτι.

Έχοντας δίπλα τον υπολογιστή ανοίγω τη Βικιπαίδεια, κοιτάζω στο λήμμα Δημήτριος Μάξιμος και Μέγαρο Μαξίμου και διαπιστώνω οτι είναι σχεδόν copy paste. Και ήταν εύκολο να το διαπιστώσω γιατί εγώ ο ίδιος τα είχα γράψει στο μεγαλύτερο μέρος και τα δύο. Το μεγαλύτερο μέρος του άρθρου είναι αντιγραφή αλλα η κ.Καραλή δεν καταδέχθηκε να γράψει την πηγή. Και αναρωτιέμαι: αυτή τη φορά έτυχε και το είδα. Την επόμενη φορά που θα ξανασυμβεί θα το δεί κάποιος; Είναι άραγε η πρώτη φορά που το έκανε ή οχι;

Το συγκεκριμένο περιστατικό μου θυμίζει αυτό που έχει γράψει ο ιστορικός Βύρων Δάβος (θυμηθείτε το όνομα, θα ασχοληθούμε με το έργο του σε επόμενες ενότητες) σε ένα βιβλίο του: "Εχει παρατηρηθεί οτι μετά την κυκλοφορία των πολλών έργων μου με την ιστορία της Ηλεία κάμποσοι Ηλείοι έγιναν ιστορικοί". Ο νοών νοείτο κ. Καραλή.

Μια εκδήλωσις δια τον Επαμ. Θωμόπουλο εις την Πάτραν

Διαβάζω στην εφημερίδα "Ακρόπολις" την 13η Απριλίου 1961: "Ο Δήμος Πατρέων και αι πνευματικαί οργανώσεις Πατρών τιμώσαι την 60ετή πνευματικήν πορείαν του αντιπροέδρου της ακαδημίας Επαμεινώνδα Θωμόπουλου, ο οποίος ως γνωστόν κατάγεται εκ Πατρών, οργανώνουν την κυριακήν 11 π.μ. πανηγυρικήν εκδήλωσιν υπερ του τιμωμένου κατα την οποία μετά τον χαιρετισμό εκ μέρους του δημάρχου κ. Βέτσου θα εκφωνήση τον πανηγυρικόν ο ποιητής Ι. Κουτσοχέρας με θέμα: "ο ζωγράφος του ελληνικού χώρου Επαμεινώνδας Θωμόπουλος". Θα ακολουθήση ευχαριστήριος αντιφώνηση του κ. Θωμόπουλου και τα εγκαίνια εκθέσεως του που θα στεγασθή εις την Δημοτική Βιβλιοθήκη Πατρών."

Όταν στην Πάτρα τιμούσαν τα άξια τέκνα της...

Η απαγωγή του Σταυρουλόπουλου

Απο τα πρώτα χρόνια της δημιουργίας του ελληνικού κράτους δρούσαν ληστρικές ομάδες στην ελληνική επικράτεια. Ίσως οι πρώτες ομάδες να είχαν καθαρά πολιτικό χαρακτήρα, αν αναλογιστούμε και την κατάσταση που επικρατούσε επι Όθωνα. Στη συνέχεια όμως το πρόβλημα διογκώθηκε και αυτό γιατί το ελληνικό κράτος αδυνατούσε να τηρήσει μια ενιαία στάση έναντι των ληστρικών ομάδων. Πολιτικοί και μεγαλοκτηματίες χρησιμοποιούσαν τις ομάδες των ληστών προκειμένου να προστατεύουν τα κτήμματά τους ή για να παρενοχλού

ν τους Οθωμανούς στα σύνορα.

Η διφορούμενη αυτή στάση των αρχών έδωσε τη δυνατότητα στους ληστές να κινούνται ανενόχλητοι καταδυναστεύοντας τον τόπο. Αποκορύφωμα αυτής της κατάστασης αλλά και χαρακτηριστικό παράδειγμα των ενεργειών των ληστών ήταν και η σφαγή στο Δήλεσι, όπου δημιούργησε τεράστια διπλωματικά προβλήματα στην ελληνική κυβέρνηση, η οποία και τελικώς παραιτήθηκε. Τότε μάλιστα είχε κατηγορηθεί ο υπουργός στρατιωτικών Σκαρλάτος Σούτσος οτι τους παρείχε προστασία με αντάλλαγμα την φρούρηση των τεραστίων εκτάσεων που είχε στην Αττική. Στο συγκεκριμένο άρθρο θα μιλήσουμε για ένα λιγότερο γνωστό περιστατικό, το οποίο όμως προβλήθηκε αρκετά απο τον τύπο, την απαγωγή του Σταυρουλόπουλου.

Ο Σπυρίδων Σταυρουλόπουλος ήταν πρωτότοκος γιος του πολυεκατομμυριούχου εμπόρου απο το Αίγιο Ξενοφώντος Σταυρουλόπουλου. Ο νεαρός Σταυρουλόπουλος είχε πολιτικές φιλοδοξίες γι'αυτό και προσπαθούσε να έρθει σε επαφή με παράγοντες της επαρχείας. Ο λήσταρχος Πανόπουλος, παράγοντας της περιοχής, του πρότεινε να συναντηθούν για να μιλήσουν στον σιδηροδρομικό σταθμό του Αιγίου στις 16 Μαΐου 1902, όπερ και έγινε. Υπο την απειλή όπλου ο Πανόπουλος απήγαγε τον Σταυρουλόπουλο.

Αμέσως η απαγωγή πήρε τεράστιες διαστάσεις, αφού οι εφημερίδες επι τρείς μήνες είχαν ανταποκρίσεις σχετικά με τις εξελίξεις. Ο Ξενοφών Σταυρουλόπουλος ήρθε αμέσως σε διαπραγματεύσεις με τον Πανόπουλο προκειμένου να του αποδώσει λύτρα για να ελευθερώσει τον γιό του. Λόγω και των φιλικών σχέσεων που διατηρούσε ο Σταυρουλόπουλος με τον τότε πρωθυπουργό Αλέξανδρο Ζαΐμη, ο δεύτερος δέχθηκε κατόπιν προτάσεως του πρώτου να αναστείλει την καταδίωξη του Πανόπουλου προκειμένου να συνεχίσουν οι διαπραγματεύσεις. Η συγκεκριμένη κίνηση σχολιάστηκε απο τις εφημερίδες αρνητικά αφού τις εξελίξεις παρακολουθούσαν προσεκτικά και οι πρεσβευτές των ξένων χωρών. Την υπόθεση είχε αναλάβει ο ανακριτής Θεοφανίδης.

Λίγες μέρες αργότερα, και αφού συγγενείς του Σταυρουλόπουλου παρέδωσαν 5.000 χρυσά φράγκα, ο Σπυρίδων Σταυρουλόπουλος απελευθερώθηκε. Επέστρεψε στο Αίγιο με το τρένο μέσα στο οποίο βρισκόταν και ο ανακριτής Θεοφανίδης. Στον σταθμό τον υπεδέχθηκε μεγάλο πλήθος κόσμου. Το υπουργείο εξωτερικών ανακοίνωσε αμέσως τα ευχάριστα νέα ενώ ειδοποιήθηκαν και τα ανάκτορα. Σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής οι ληστές τον προειδοποίησαν να μην αποκαλύψει ποιοι τον είχαν αιχμαλωτίσει και γι'αυτό στην πρώτη ανάκριση εντοπίστηκαν πολλές αντιφάσεις. Ο ίδιος δικαιολόγησε τις αντιφάσεις λέγοντας: "Δεν πιστεύω οτι θα ευρεθή κανείς, ο οποίος θα με κατηγορήση, διότι απο της πρώτης στιγμής δεν κατέθεσα οτι ο αιχμαλωτίσας με ήτο ο Πανόπουλος. Διότι δεν δύναμαι να σας περιγράψω τας απειλάς και τας βιαιοπραγίας, εις ας προέβησαν κατ'εμού δια να με πει να μη καταθέσω τι κατ'αυτόν". Λίγες μέρες αργότερα συνελλήφθη και ο Πανόπουλος με τους συνεργάτες του. Το κρησφύγητο βρισκόταν στον Χελμό και η ληστρική ομάδα αποτελείτο απο τους:

• Κώστας Πανόπουλο, λήσταρχο και εμπνευστή της απαγωγής
• Ανδρέα Τζελέπη, ζωοκλέφτη εκ Ρογών Κερπινής Καλαβρύτων
• Ρουμελιώτη, μέλος της συμμορίας
• Νικόλαο Δρακόπουλο, ζωοκλέφτης και συγχωριανός του Πανόπουλου
• Σαρδελιάνο, φυγόδικος εκ Κερπινής Καλαβρύτων
• Χρυσαφίδη, συνεργάτης του Πανόπουλου
• Δημόπουλο, συνεργάτης του Πανόπουλου

Το ζήτημα τώρα ήταν που βρισκόντουσαν τα χρήματα και αν εμπλέκονταν και επιπλέον πρόσωπα. Οι εφημερίδες αποκάλυπταν καθημερινώς περίεργες σχέσεις και δοσοληψίες μεταξύ του Πανόπουλου και των ντόπιων αστυνομικών. Όπως είναι σύνηθες σε αυτές τις περιπτώσεις, δεν βρέθηκε κάτι παραπάνω. Όσον αφορά τα χρήματα, αυτά ευρέθησαν στο σπίτι του Χρυσαφίδη στο χωριό Ρωγοί των Καλαβρύτων και επεστρέφαν στον Σταυρουλόπουλο.

Εντύπωση προκαλεί το τέλος του Πανόπουλου. Μετά την σύλληψή του καταδικάστηκε σε 20ετή φυλάκιση και μεταφέρθηκε στο Παλαμήδι. Εκεί τον ίδιο χρόνο εξέδωσε τα απομνημονεύματα του "Η εξομολόγησις του λήσταρχου Κ. Πανόπουλου προς την κοινωνίαν", στο οποίο αναφερόταν στα γεγονότα της απαγωγής καθώς και σε άλλα θέματα. Ο ιστορικός Αρίστος Σταυρόπουλος το χαρακτήρισε ως "ένα περίεργο και ασυνάρτητο συνοθύλευμα κοινωνικών και θρησκευτικών ιδεών, όπου ο συγγραφέας παριστά ευατόν ως τιμωρόν των αδικούντων και προστάτην των αδικουμένων". Το βιβλίο βρήκε ανταποκρίση και σημείωσε τεράστια εκδοτική επιτυχία με αποτέλεσμα να επανεκδοθεί άλλες δύο φορές (Σικάγο 1928, Πάτρα 1947). Οι Έλληνες μετανάστες μάλιστα του επεφύλαξαν θερμή υποδοχή. Στη συνέχεια εξέδοσε "Το νέον ευαγγελικόν κοινωνικόν σύστημα" και "ο Σατανικός μηχανισμός του Μπολσεβικισμού".

Ιωάννης Ρούφος (1870 - 1908)

 

Στο συγκεκριμένο άρθρο θα αναφερθούμε σε μια προσωπικότητα, για την οποία η πατρινή βιβλιογραφία ελάχιστες γραμμές έχει αφιερώσει. Πρόκειται για τον πολιτικό Ιωάννη Ρούφο (1870 - 1908), υιο του Γεωργίου Ρούφου και αρχηγού του Ρουφικού Κόμματος. Οι πληροφορίες έχουν αντληθεί απο άρθρα εφημερίδων της εποχής και από την περιορισμένη βιβλιογραφία που υπάρχει διαθέσιμη.

Ο Ιωάννης Ρούφος γεννήθηκε τον Οκτώβριο του 1870 στην Πάτρα και ήταν ο μοναδικός γιός του Γεωργίου Ρούφου, δημάρχου Πατρέων και βουλευτή, και της Χρυσούλας Θεοχάρη. Απο την πλευρά του πατέρα του ήταν εγγονός του Μπενιζέλου Ρούφου, πρωθυπουργού και δημάρχου Πατρέων και δισέγγονος του Αθανάσιου Κανακάρη και του Γεωργίου Κουντουριώτη, πρωθυπουργού της Ελλάδας.

Σπούδασε νομικά στο πανεπιστήμιο Αθηνών και συμπλήρωσε τις σπουδές του στο Παρίσι, όπου παρέμεινε επι τριετία. Ασχολήθηκε με την πολιτική και το 1895 στήριξε τον θείο του Αθανάσιο, στο να εκλεγεί δήμαρχος Πατρέων. Το 1899 ανέλαβε την αρχηγία του Ρουφικού κόμματος και τον Φεβρουάριο του ίδιου χρόνου εκλέχτηκε βουλευτής για πρώτη φορά. Επανεκλέχτηκε το 1902 και το 1906. Ήταν πολιτικός φίλος του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη μέχρι τον θάνατό του. Η εφημερίδα Σκριπ αναφέρει για την πολιτική του δράση: "ο Ιωάννης Ρούφος κατόρθωσε δια συνετής πολιτικής και διαρκούς μερίμνης υπερ του τόπου να αποκτήση αμέριστον την εμπιστοσύνη των συμπολιτών του".

Το 1904 διεγνώσθη πως έπασχε απο σάρκωμα νεφρών γι'αυτό και μετέβη στην Αθήνα προκειμένου να υποβληθεί σε θεραπεία απο τους Ζαΐμη και Μέρμηγκα. Αρχικά φάνηκε οτι δεν ήταν σοβαρό και οτι είχε ξεπεράσει τον κίνδυνο. Έναν χρόνο αργότερα όμως υπετροπίασεν. Απο τις αρχές σχεδόν του 1908 ήταν κλινηρής στην Αθήνα. Γνωρίζοντας εξ'αρχής την σοβαρότητα της καταστάσεώς του προαισθάνθηκε το επικείμενο τέλος του. Αύτό φαίνεται και απο τα λόγια προς τον ξάδερφό του Λουκά: "Φροντίσατε δι'άμαξαν και τηλεγραφήσατε οτι ο Γιάννης ο Ρούφος απέθανε". Τελικά το πρωί της 21ης Σεπτεμβρίου του 1908 απεβίωσε. Στις τελευταίες στιγμές στάθηκαν στο πλευρό του η μητέρα του και ο ξαδερφός του Λουκάς Κανακάρης Ρούφος.

Για την μεταφορά; της σορού διατέθηκε ειδική αμαξοστοιχία, η οποία μάλιστα σταμάτησε στο Αίγιο προκειμένου να παραλάβει 400 οπαδούς του. Το φέρετρο τοποθετήθηκε στη Μητρόπολη ενώ σύμφωνα με την επιθυμία του νεκρού στεφάνια δεν κατατέθηκαν ούτε επικήδειοι εκφωνήθηκαν. Ωστόσο στις τελευταίες σελίδες του τευχίδιου που κυκλοφόρησε το 1908 υπό τον τίτλο "Η ανα την Πελοπόννησο πολιτική περιοδεία του αρχηγού του Εθνικού Κόμματος Κυριακούλη Μαυρομιχάλη", και το οποίο παρουσιάζεται κατωτέρω, φιλοξενείται επικήδεις του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, ο οποίος και παρευρέθηκε στην κηδεία του Ι. Ρούφου. Παρόντες,, επίσης, ήταν ο αρχιεπίσκοπος Πατρών, ο Μπασιάς, πρόεδρος της Βουλής, ο Λομβάρδος, ο Δημήτριος Γούναρης ενώ συλλυπητήρια επιστολή απέστειλε η Σοφία Τρικούπη.

Με αφορμή το θάνατό του το δημοτικό συμβούλιο εξέδωσε συλληπητήριο ψήφισμα, η σημαία στο δημαρχείο υψώθη μεσίστια, οι ναοί έκρουαν πένθιμα τις καμπάνες ενώ η πατρινή εφημερίδα "Νεολόγος" για να ενημερώσει τον κόσμο εξέδωσε έκτακτο φύλλο. Επίσης αποφάσισε η κηδεία να πραγματοποιηθεί δημοσία δαπάνη. Η κηδεία ήταν μεγαλοπρεπής και διήρκησε τρείς ώρες. Το φέρετρο συνόδευσε πλήθος κόσμου μέχρι το Α΄ Νεκροταφείο Πατρών, όπου και ενταφιάστηκε στο μαυσωλείο των Ρούφων.

Διάδοχός του στο Ρουφικό κόμμα ήταν ο πρώτος ξάδερφός του Λουκάς Κανακάρης Ρούφος, ο οποίος εκλέχτηκε στις αναπληρωματικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν προς αναπλήρωση της κενής βουλευτικής έδρας.