Πέμπτη, Δεκεμβρίου 25

Δημήτριος Μάξιμος

Καθημερινά στις τηλεοράσεις βλέπουμε εικόνες με τους υπουργούς να μπαινοβγαίνουν στο Μέγαρο Μαξίμου. Το Μέγαρο Μαξίμου είναι λογικώς συνιφασμένο με την πρωθυπουργική κατοικία και οχι με τον παλαιό ιδιοκτήτη του που προσδιορίζεται απο την κτητική. Αυτή η γενική κτητική λοιπόν αναφέρεται στον Πατρινό πρωθυπουργό και οικονομολόγο, Δημήτριο Μάξιμο.

Γεννήθηκε την 8η Ιουλίου του 1873 στην Πάτρα και ήταν το δεύτερο παιδί του Επαμεινώνδα Μάξιμου (1830-1877) και της Ασπασίας Λόντου (1845-1927). Απο την πλευρά του πατέρα του καταγόταν απο σπουδαία Χιώτική εμπορική οικογένεια, μέλη της οποίας διακρίθηκαν στο εμπόριο, τον τραπεζικό κλάδο και την πολιτική. Η γιαγιά του απο την πλευρά του πατέρα του ήταν το γένος Ροδοκανάκη. Η δε μητέρα του ήταν κόρη του προέδρου της βουλής και δημάρχου Πατρέων, Ανδρέα Χ. Λόντου. Σπούδασε νομικά, οικονομικά και πολιτικές επιστήμες στην Αθήνα και ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Παρίσι. Η παράδοση της οικογένειας τον έσπρωξε προς τα οικονομικά. Έτσι παράλληλα με τις σπουδές του, το 1891, προσλήφθηκε στην εθνική τράπεζα και λίγα χρόνια αργότερα έγινε υποδιευθυντής της εθνικής τράπεζας της Πάτρας. Εδώ πρέπει να σημειωθεί οτι υποδιοικητής της Εθνικής τράπεζας την περίοδο 1889-1896 και εν συνέχεια διοικητής αυτής εως το 1911 ήταν ο θείος του, σύζυγος της αδερφής της μητέρας του, Βικτωρίας Λόντου, Στέφανος Στρέϊτ. Το 1901 έγινε μέλος της λιμενικής επιτροπής Πατρών.

Το 1911 ανέλαβε την διεύθυνση του κεντρικού καταστήματος των Αθηνών και το 1914 έγινε υποδιοικητής αυτής. Επτά χρόνια αργότερα εξελέγη διοικητής της Εθνικής τράπεζας, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι το 1922 οπότε και απομακρύνθηκε απο την επαναστατική κυβέρνηση Πλαστήρα. Λίγο αργότερα αναχώρησε μαζί με την σύζυγό του για την Φλωρεντία όπου εγκαταστάθηκε. Το 1927 επέστρεψε στην Ελλάδα και προσλήφθηκε ως οικονομικός σύμβουλος του λαϊκού κόμματος, μέλος του οποίου ήταν τα πρώτα του ξαδέφια, Δημήτριος Λόντος, βουλευτής και υπουργός, και Γεώργιος Στρέϊτ, νομικός και βουλευτής. Η πρώτη σημαντική συμμετοχή του στα πολιτικά δρώμενα της εποχής αφορούσε τα χρυσά καλύμματα της Εθνικής Τράπεζας. Η διαφωνία αυτή οδήγησε τον Αύγουστο του 1927 στην αποχώρηση των μελών του Λαϊκού κόμματος απο την οικουμενική κυβέρνηση.

Κατα τη διάρκεια της δεκαετίας του '30 ο Μάξιμος αναμείχθηκε ενεργά στα πολιτικά πράγματα, ιδιαίτερα απο παρασκηνιακό επίπεδο. Στις 8 Ιουλίου 1931 ο Βενιζέλος συναντήθηκε μυστικώς με τον Μάξιμο παρακαλώντας τον να πείσει τον Τσαλδάρη, αρχηγό του λαϊκού κόμματος να αναγνωρίσει το πολίτευμα. Είναι γεγονός οτι ο Μάξιμος αν και ήταν μέλος του Λαϊκού Κόμματος διατηρούσε επαφές με τον Βενιζέλο και ήταν αποδεκτός απο όλες τις παρατάξεις, κυρίως λόγω των γνώσεών του πάνω στα οικονομικά ζητήματα. Αυτό άλλωστε φάνηκε και τον Σεπτέμβριο του 1931 όταν ο Βενιζέλος μετά την παραίτηση του Διομήδη απο την διοίκηση της Εθνικής Τράπεζας και εν μέσω οικονομικής κρίσης, του πρότεινε την θέση του διοικητού, την οποία και αρνήθηκε λόγω βασικών διαφωνιών ως προς τον τρόπο διοίκησης. Αν και δεν δέχθηκε την θέση που του προτάθηκε μέσω αρθρογραφίας προσπάθησε να προτείνει λύσεις προς την κυβέρνηση μεταξύ των οποίων ήταν η δημιουργία κοινής διοίκησης μεταξύ Εθνικής και τράπεζας Ελλάδος κ.α. Μετά τη δημοσίευση των απόψεων εκλήθη απο τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο χωρίς όμως δυστυχώς να υπάρξει συμφωνία ως προς την αντιμετώπιση της κρίσης. Τον Απρίλιο του 1932 μετά την παραίτηση Μαρή του προσφέρθηκε απο τον Βενιζέλο το υπουργείο οικονομικών το οποίο όμως αρνήθηκε.

Στις εκλογές του 1933 το Λαϊκό Κόμμα υπερίσχυσε του κόμματος των Φιλελευθέρων. Οι στρατηγοί όμως που ήταν βενιζελικοί αρνήθηκαν να παραδώσουν την εξουσία στον Τσαλδάρη επιδιώκοντας τον σχηματισμό στρατιωτικής κυβέρνησης. Γι'αυτό τον λόγο ο Βενιζέλος επικοινώνησε με τον Μάξιμο για να τον πληροφορήσει για τα γεγονότα προτρέποντας παράλληλα να ενημερώσει τον Τσαλδάρη, πράγμα που έκανε. Ο Τσαλδάρης παρ'ολα αυτά αρνήθηκε να δώσει την συγκατάθεσή του εμμένοντας στην άποψή του για σχηματισμό κυβέρνησης απο του λαϊκούς. Τελικά οι στρατηγοί μη μπορώντας να συμφωνήσουν, αναγκάστηκαν να αφήσουν τον Τσαλδάρη να σχηματίσει κυβέρνηση στην οποία συμμετείχε και ο Μάξιμος, έχοντας το υπουργείο των εξωτερικών, αν και εξωκοινοβουλευτικός. Τον ίδιο χρόνο εξελέγη αριστιδίν γερουσιαστής. Στις 7 Μαρτίου στο σπίτι του, το γνωστό Μέγαρο Μαξίμου, πραγματοποιήθηκε συνάντηση μεταξύ Οθωναίου και Τσαλδάρη, ο οποίος ακόμα δεν είχε σχηματίσει επίσημα κυβέρνηση προκειμένου να βολιδοσκοπήσει ο πρώτος τις σκέψεις του δεύτερου σχετικά με το θέμα της αμνηστίας του Πλαστήρα.

Παράλληλα εκρεμούσε και το θέμα της παραπομπής του Βενιζέλου σχετικά με την ηθική αυτουργία του στο παρ'ολιγον πραξικόπημα του '33. Ο Μάξιμος ως υπουργός εξωτερικών είχε ήδη ενημερώσει τον Τσαλδάρη οτι η διεθνής κοινότητα δεν θα αποδεχόταν καμία απόφαση καταδίκης του Βενιζέλου συμβουλευοντάς τον παράλληλα να τον αμνηστεύσει. Πράγματι ο Τσαλδάρης, αφού σχημάτισε και ο ίδιος άποψη, αποφάσισε να βαδίσει προς την κατεύθυνση που του είχε υποδείξει ο Μάξιμος αμνηστεύοντας τον Βενιζέλο.

Όσον αφορά την θητεία του Μάξιμου στο υπουργείο εξωτερικών αυτή μόνο επιτυχής μπορεί να θεωρηθεί. Οι καλές εντυπώσεις που δημιούργησε στις διεθνείς διασκέψεις όπως σε αυτές της Διεθνης νομισματικής διάσκεψης και της δημοσιονομικής πολιτικής της ΚΤΕ, αλλά και τα διάφορα σύμφωνα που υπέγραψε με τις γείτονες χώρες βελτίωσαν την εικόνα της Ελλάδας προς το εξωτερικό. Συγκεκριμένα κατόπιν πρωτοβουλίας του Τούρκου υπουργού εξωτερικών υπεγράφη το ελληνοτουρκικό σύμφωνο αμοιβαίας εγγυήσεως της εδαφικής ακεραιότητας των δύο χωρών (14 Σεπτεμβρίου 1933) ενώ άρχισαν και οι συζητήσεις για την υπογραφή συμφώνου μεταξύ των βαλκανικών χωρών. Το πρόβλημα βέβαια που δημιουργήθηκε ήταν αν θα συμμετείχε η Βουλγαρία που είχε μεγάλη σημασία για την Τουρκία και την Ελλάδα. Η άρνηση της Βουλγαρίας ανάγκασε τον Μάξιμο να επισκεφθεί τις ηγεσίες των γειτονικών χωρών και να αρχίσει τις επαφές με τις Μεγάλες Δυνάμεις προκειμένου να πιεστεί η βουλγαρική ηγεσία να υπογράψει. Τον Δεκέμβριο του ίδιο χρόνο συναντήθη με τον βασιλιά της Γιουγκοσλαβίας Αλέξανδρο, απο τον οποίο και ρωτήθηκε αν υπήρχε κάποια μυστική συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας στο σύμφωνο του '28, κάτι βέβαια που αρνήθηκε. Αν και μεταξύ των βαλκανικών κρατών πλην Βουλγαρίας υπήρχε συμφωνία, δεν συνέβαινε το ίδιο και με τις Μεγάλες Δυνάμεις. Η Μ. Βρετανία και η Ιταλία προσπαθούσαν να καθυστερήσουν την υπογραφή του συμφώνου λόγω της σημαντικής συμμετοχής στην επίτευξη αυτού της Γαλλίας. Στα ταξίδια που πραγματοποίησε ο Μάξιμος στη Ρώμη και το Λόνδίνο φάνηκε η αντίθεση των χωρών αυτών. Με την επιστροφή του Μάξιμου στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε συμβούλιο πολιτικών αρχηγών στο οποίο αποφασίστηκε η υπογραφή του βαλκανικού συμφώνου μεταξύ της Ελλάδας, της Γιουγκοσλαβίας, της Ρουμανίας και της Τουρκίας. Πράγματι στις 9 Φεβρουαρίου 1934 υπεγράφη στην Αθήνα παρά την αντίρρηση της Αγγλίας και της Ιταλίας. Η πληροφορία όμως οτι το συγκεκριμένο σύμφωνο υπήρχε περίπτωση να οδηγήσει την Ελλάδα σε πόλεμο με την Ιταλία προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις της αντιπολίτευσης κατα της κυβερνήσεως, η οποία με διευκρινιστικές ερμηνείς προσπάθησε να εκτονώσει την όλη κατάσταση. Τελικώς η κυβέρνηση υποχώρησε αρνούμενη να υπογράψει τις στρατιωτικές συμβάσεις με τις άλλες χώρες, που αποτελούσαν ίσως και το ουσιαστικότερο κομμάτι του συμφώνου.

Τον Ιανουάριου του 1935 παραιτήθηκε απο το υπουργείο εξωτερικών προκειμένου να ταξιδέψει στο εξωτερικό για λόγους υγείας. Η παραίτησή του έγινε δεκτή μόλις στις 2 Μαρτίου 1935, εποχή που είχε ξεσπάσει το κίνημα του '35. Τελικά επανήλθε στην θέση του υπουργού εξωτερικών την 13η Ιουλίου.

Με τον σχηματισμό της κατοχικής κυβέρνησης Τσολάκογλου, ο πρωθυπουργός προσκάλεσε πολιτικούς άνδρες της εποχής προκειμένου να στηρίξουν την νέα κυβέρνηση. Μεταξύ αυτών που απεδέχθησαν την πρόσκληση και τον επισκέφθηκαν ήταν και ο Δημήτριος Μάξιμος. Η κίνησή του βέβαια να τον επισκεφθεί δεν ήταν πράξη αποδοχής του νέου καθεστώτος αλλά μάλλον ένδειξη ανοχής προς την νέα κυβέρνηση, η οποία έπρεπε να θέσει κάποιες βάσεις έτσι ωστε να βγεί απο το οικονομικό τέλμα που βρισκόταν το κράτος λόγω του πολέμου. Εκτός απο τον Μάξιμο, τον Τσολάκογλου επισκέφθησαν οι Πάγκαλος, Γονατάς, Κωνσταντίνος Τσαλδάρης, Παπανδρέου κ.α. Το 1947 σε μια δύσκολη περίοδο για την Ελλάδα με τη βοήθεια των Αμερικανών σχημάτισε κυβέρνηση συνασπισμού (Επτακέφαλος Κυβέρνησις). Λόγω της αποτυχίας της κυβερνήσεως στο στρατιωτικό σκέλος, ο Μάξιμος υπέβαλε παραίτηση στα τέλη Αυγούστου του ίδιου χρόνου.

Απεβίωσε απο συγκοπή καρδιάς στις 16 Οκτωβρίου του 1955 στην Αθήνα. Η κηδεία του πραγματοποιήθηκε στην εκκλησία του Α΄ νεκροταφείου Αθηνών όπου και ενταφιάστηκε. Ήταν ανεπίσημη και δεν αποδόθησαν τιμές πρωθυπουργού κατόπιν παρακλήσεως της οικογένειας. Τάφος της οικογένειας Μαξίμου υπάρχει και στο α΄ νεκροταφείο Πατρών όπου είναι ενταφιασμένος ο πατέρας του Επαμεινώνδας. Συγκεκριμένα βρίσκεται δίπλα σε αυτούς των Λόντου και Χαραλάμπη (συγγενικοί δηλαδή-Η πεθερά του Επαμεινώνδα ήταν το γένος Χαραλάμπη) στον λόφο των αγωνιστών. Δυστυχώς επειδή δεν κατοικούν απόγονοι αυτών των οικογενειών, απ'οσο μπορώ να γνωρίζω, στην Πάτρα τα ταφικά αυτά μνημεία έχουν περιέλθει σε κακή κατάσταση. Ήταν παντρεμένος με την Ειρήνη Μανούση και δεν είχε απογόνους. Ανηψιός του ήταν ο Γεώργιος Οικονομόπουλος, υπουργός δικαιοσύνης στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας.

Η βιβλιοθήκη του Μάξιμου δωρήθηκε μετά τον θάνατό του, σύμφωνα μάλλον με την διαθήκη του, στον δήμο Πατρέων. Το όνομά του άλλωστε υπάρχει στην εντοιχισμένη πλάκα των δωρητών της βιβλιοθηκης. Για να τον τιμήσει ο δήμος Πατρέων έδωσε το όνομά του σε έναν δρόμο της πόλης, στην περιοχή Χαλκωματά, κοντά στο Σκαγιοπούλειο. Σχετικά τώρα με το ομώνυμο μέγαρο που βρίσκεται επι της Ηρώδου Αττικού και φιλοξενεί την πρωθυπουργική κατοικία πληροφορίες μπορείτε να βρείτε εδώ.

Δημήτριος Μάξιμος

Πέμπτη, Δεκεμβρίου 11

Οικογένεια Κόλλα

Είμαι σίγουρος οτι οι περισσότεροι γνωρίζουν το επώνυμο "Κόλλα" απο το ομώνυμο εμπορικό κέντρο της πλατείας Γεωργίου Α΄. Δεν θα έπρεπε όμως αν αναλογιστεί κανείς τη σημαντική παρουσία των στην οικονομική, κυρίως, ζωή της Πάτρας.

Η ιστορία της οικογένειας αυτής στην Πάτρα ξεκινάει το 1828 όταν και εγκαθίσταται στην Πάτρα, προερχόμενος απο τη Ζάκυνθο, ο γενάρχης του πατραϊκού κλάδου, Μιχαήλ Δ. Κόλλας (1797 - 1873). Η καταγωγή του ήταν απο τη Χίο αλλά μετά την καταστροφή της απο τους Οθωμανούς κατέφυγε στη Ζάκυνθο για να καταλείξει στην Πάτρα. Σχεδόν αμέσως ασχολήθηκε με το εμπόριο σταφίδας και το Real estate, όπως θα λέγαμε σήμερα την αγορά εκτάσεων και ακινήτων, απο τα οποία απέκτησε τεράστια κινητή και ακίνητη περιουσία. Εκτός απο το εμπορικό κατάστημα στην Πάτρα, άνοιξε και υποκατάστημα στο Λονδίνο, το οποίο κυρίως διαχειρίστηκαν οι γιοί του Ανδρέας και Δημήτριος Κόλλας.

Ήδη απο το 1866 η οικογένεια παρουσιάζεται να έχει δανειστικές δραστηριότητες που δεν περιορίζονται μόνο στην Πάτρα αλλά επεκτείνονται στην ευρύτερη περιοχή της Πελοποννήσου. Ειδικά απο τα τέλη του 19ου αιώνα τα τραπεζικά προνόμια της οικογενειακής επιχείρησης αυξάνονται καθώς λόγω της σταφιδικής κρίσης το κράτος παραχώρησε αρκετά δικαιώματα μεταξύ των οποίων αυτό της εκποίησης του ενεχύρου κ.α.  Στη σταφιδική κρίση του 1893 ο εμπορικός οίκος Κόλλα ήταν ένας εκ των λιγοστών που κατάφερε να περάσει σχεδόν αλώβητος την κρίση. Όπως παρατηρεί ο Χρήστος Μούλιας στο βιβλίο του "Το λιμάνι της σταφίδας " (εκδόσεις περι τεχνών) ο λόγος για τον οποίο απέφυγε την καταστροφή ήταν γιατί εμπορευόταν κατα παραγγελία ή επι προμήθεια. Με την παράλληλη πτώχευση της πλειονότητας των ελληνικών εμπορικών οίκων, η οικογένεια Κόλλα ενίσχυσε ακόμη περισσότερο την παρουσία της. Αξίζει να σημειωθεί οτι τον ενεργότερο ρόλο απο τους γιούς του Μιχαήλ διαδραμάτισε ο Ανδρέας Μ. Κόλλας, ο οποίος διατηρούσε κατάστημα επι της Ρήγα Φεραίου, εκεί που σήμερα είναι το εμπορικό κέντρο "Κόλλα". Επί της Ρήγα Φεραίου υπάρχει η πόρτα του σπιτιού με την επιγραφή στο πάνω μέρος "Μιχαήλ Α. Κόλλα". Άλλωστε η δύναμη της οικογένειας αποτυπώνεται και στην δολοφονική επίθεση του αναρχικού Μάτσαλη εναντίον του Ανδρέα Κόλλα και του Διονυσίου Φραγκόπουλου, που είχε ως αποτέλεσμα τον τραυματισμό του πρώτου και τον θάνατο του δεύτερου, και αυτό γιατί στις δηλώσεις του είπε: "Φονεύσας δεν απέβλεψα εις τα πρόσωπα, αλλά κτύπησα το Κεφάλαιον", γεγονός που σημαίνει οτι ο Ανδρέας Κόλλας αποτελούσε τον χαρακτηριστικότερο εκπρόσωπο του λεγόμενου κεφαλαίου. Η παρακμή του λιμανιού της Πάτρας και η ενασχόληση των μελών της οικογενείας με άλλους τομείς πέραν του εμπορίου οδήγησαν στο κλείσιμο του εμπορικού οίκου το 1954 που μέχρι τότε υπολειτουργούσε.

Τα μέλη της οικογένειας Κόλλα λόγω της συχνής επαφής τους με τα ευρωπαϊκά ήθη και έθιμα αλλά και λόγω της οικονομικής τους ευχέρειας αποτέλεσαν μέλη της πατρινής ελιτ εισάγοντας καινοτόμες συνήθειες, προοδευτικές για την τότε εποχή. Χακτηριστική περίπτωση είναι το τέννις club που είχε ιδρύσει μια ολιγομελής ομάδα πατρινών και ξένων εμπόρων, και στην οποία συμμετείχαν οι Φωκίων, Κωνσταντίνος και Μιχαήλ Κόλλας. Εδώ πρέπει να σημειωθεί οτι ήταν οι μοναδικοί Έλληνες-μέλη του club αυτού καθώς οι άλλοι ήταν μέλης της αγγλικής παροικίας. Αλλά και άλλος ένας, ο Σοφοκλής Κόλλας, ασχολήθηκε με τον αθλητισμό διατελώντας πρόεδρος του Ναυτικού Ομίλου Πατρών (1929 - 1932) καθώς και αθλητής του σκί, όντας μάλιστα ο πρώτος δάσκαλος του σκι του Ορειβατικού συλλόγου Πατρών. Να σημειωθεί ότι ο Σοφοκλής αφιέρωσε μέρος της περιουσίας του για την οικονομική υποστήριξη του Ν.Ο.Π., του οποίου ανακηρύχθηκε επίτιμος πρόεδρός του (βλ. Νίκος Τόμπρος, Ναυτικός Όμιλος Πατρών 1929 - 2009, Πάτρα 2010, σελ.129) Το ίδιο και ο Δημήτριος Κόλλας  που ήταν μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Παναχαϊκής την περίοδο 1904-1905 & 1908-1909.

Εκτός απο τον αθλητισμό τα μέλη της οικογένειας Κόλλα δεν θα μπορούσαν να λείπουν και απο τις κοινωνικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Ο Μιχαήλ Κόλλας ήταν ένας απο τους χρηματοδότες του δημοτικού θεάτρου προσφέροντας το ποσό των 1.000 δραχμών ενώ ο Ανδρέας συμμετείχε στην επιτροπή ανεγέρσεως του α΄ νεκροταφείου Πατρών και είχε χρηματίσει πρόεδρος του πτωχοκομείου. Η ισχύ της οικογενείας αποδεικνύεται και απο την θέση του οικογενειακού τάφου τους στο Α΄ νεκροταφείο Πατρών καθώς βρίσκεται στην Αλέα των τραπεζιτών, στο κεντρικότερο και ακριβότερο σημείο του νεκροταφείου. Αλλά και το μέγεθος αυτού αναδεικνύει την αίγλη της οικογένειας. Η Καϊκά - Μαντανίκα περιγράφοντας το ταφικό μνημείο λέει οτι "πρόκειται για εναν ναϊσκο ιωνικού ρυθμού υψωμένο σε κρηπίδωμα, ο οποίος αποτελεί στολίδι του νεκροταφείου".

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και η έπαυλις της οικογενείας στο Μπεγουλάκι που σήμερα βρίσκεται στο χώρο των ΤΕΙ. "Κατασκευασμένη  στα τέλη του 19ου αιώνα παραπέμπει σε αγροτόσπιτα ιταλικής επαρχίας ενώ χαρακτηριστικοί είναι οι πυργίσκοι που υπάρχουν και που προσδίδουν γραφικότητα και κοσμοπολίτικη διάθεση" αναφέρει η Μαρία Κακούρη-Βουδούρογλου στο βιβλίο της "Πάτρα-Παλαιά σπίτια, κτίσματα και μνημεία" (εκδόσεις Εστία). Παλιότερα μάλιστα υπήρχε και τερέν τέννις, το οποίο αποτυπώνεται σε ορισμένες φωτογραφίες που υπάρχουν στο βιβλίο με το αρχείο Μόρφυ. Οι αποθήκες Κόλλα, που βρίσκονται επι της Πατρέως και Αγίου Ανδρέα, δωρήθηκαν στη δημοτική βιβλιοθήκη απο τους Φωκίων και Μιχαήλ Κόλλα. Επίσης υπάρχει το τοπωνύμιο Κολλαριά Ξυροκάμπου, στο Καστρίτσι, που προέρχεται απο εκτάσεις των παραπάνω.

Οι Κωνσταντίνος και Κίμων Κόλλας ακολούθησαν το διπλωματικό σώμα. Ο πρώτος γεννήθηκε στην Πάτρα το 1881, σπούδασε νομική και το 1908 εισήλθε στο διπλωματικό σώμα, στο οποίο παρέμεινε μέχρι το 1947. Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος μάλιστα στο "Ημερολόγιο" αναφέρεται στον Κωνσταντίνο Κόλλα, τον οποίο συναντούσε συχνά λόγω της θητείας του ως πρέσβη της Ελλάδας στο Κάϊρο την περίοδο της κατοχής. Ο Κίμων Κόλλας γεννημένος το 1882 αποχώρησε από το διπλωματικό σώμα το 1948. Ένα άλλο μέλος της οικογένειας, η Σοφία Κόλλα, κόρη του Ανδρέα, παντρεύτηκε τον Γεώργιο Τοπάλη, σταφιδέμπορα και δήμαρχο Πατρέων. Επίσης η Ανθίππη Κόλλα, κόρη του Μιχαήλ, παντρεύτηκε τον σταφιδέμπορα Διονύσιο Στάμο και απέκτησαν: την Ευανθία Κρεμμύδη, την Σοφία, σύζυγο του σταφιδέμπορα Μακρυγιάννη, την Αγλαΐα Κρόκου κ.α. Τέλος σχετικά με το αρχείο των Κόλλα πρέπει να αναφερθεί το ακόλουθο περιστατικό. Κατα τη διάρκεια της κατασκευής του εμπορικού κέντρο "Κόλλα", το αρχείο της οικογένειας πετάχτηκε στα σκουπίδια. Η Αναστασία Κολοκοτσά που διατηρεί μαγαζί στην περιοχή βρήκε το αρχείο και το μάζεψε απο τα σκουπίδια. Στη συνέχεια ο απόγονος των Κόλλα, και πρώην ιδιοκτήτης του αρχείου, το διεκδίκησε καταφεύγοντας στα δικαστήρια. Η μήνυση τελικά αποσύρθηκε και το αρχείο παρέμεινε στην κ. Κολοκοτσά ενώ άλλο ένα μέρος αυτού βρίσκεται στα γενικά αρχεία του κράτους. Πραγματικά ελπίζω να ασχοληθεί κάποιος με το αρχείο και γενικότερα με τους Κόλλα καθώς η προσφορά της ακόμη και σήμερα δεν έχει αναγνωριστεί.

Σήμερα κανένας απόγονος αυτής δεν διαμένει στην Πάτρα.

Παρασκευή, Νοεμβρίου 28

Έπαυλις Λυμπερόπουλου

Στον δρόμο για την Μονή του Προφήτη Ηλία, απέναντι από το στρατιωτικό νοσοκομείο 409, στέκεται χρόνια τώρα μια εγκαταλελειμένη και ετοιμόρροπη έπαυλη. Αν και η πτώση σοφάδων έχει αλλοιώσει τα χαρακτηριστικά του κτιρίου, η έπαυλη διατηρεί αναλλοίωτη την αρχοντική της αύρα. Πέρα όμως από την αρχιτεκτονική και αισθητική της αξία, η έπαυλη κουβαλάει και πολλή ιστορία αφού κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής υπήρξε χώρος κράτησης κρατουμένων. Αυτός είναι και ο λόγος που για χρόνια, ως παιδί, έβλεπα στεφάνια στην κεντρική πύλη του κτήματος.

έπαυλη Λυμπερόπουλου, φωτ. Δημήτρης Λιούρδης

Τρίτη, Νοεμβρίου 11

Περι καταγωγής Βαρουξήδων

Σε αρκετά ιστορικά βιβλία αναφέρεται οτι οι Βαρουξήδες κατάγονται απο τους Σπηλιωτοπουλαίους της Δημητσάνας χωρίς όμως να περιέχονται κάποια περαπάνω στοιχεία. Ας δούμε λοιπόν απο που προκύπτει αυτή η σχέση. Οι Σπηλιωτοπουλαίοι ήταν παλιά και πλούσια οικογένεια της Δημητσάνας, μέλη της οποίας διακρίθηκαν στους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821, στον στρατό και την πολιτική. Πιθανολογείται μάλιστα οτι προέρχονται απο τουςΓαβράδες του Βυζαντίου, εκδοχή βέβαια που αμφισβητείται. Αναφέρεται μάλιστα οτι γενάρχης τους ήταν ο Σπήλιος Γαβράς εκ Τραπεζούντας.

Για τις ανάγκες του αγώνα της ανεξαρτησίας ο Αντώνιος Σπηλιωτόπουλος κατόπιν προτροπών των αδερφών του εγκαταστάθηκε στις αρχές του 1821 στο Δούκα της Ηλείας προκειμένου να φτιάξει πυριτιδόμυλους και να ενισχύσει τον εκεί αγώνα των επαναστατών. Ο Αντώνιος Σπηλιωτόπουλος ήταν σύμφωνα με ένα παλιό ανυπόγραφο φυλλάδιο σχετικά με την οικογένεια Σπηλιωτόπουλου α΄ εξάδελφος του Σπυρίδωνα Σπηλιωτόπουλου, υπασπιστή του Κολοκοτρώνη, πληρεξούσιου, στρατηγού και δημάρχου Ναυπλίου, και του Νικολάου Σπηλιωτόπουλου, αδερφού του προηγούμενου και αγωνιστή του '21. Οι απόγονοι του Αντωνίου πήρα το όνομα Μπαρουξής, που στη συνέχεια μετατράπηκε σε "Βαρουξής". Η προέλευση του ονόματος προφανώς έχει σχέση με την ιδιότητα των μελών της οικογένειας κατα τη διάρκεια της επαναστάσεως του '21 που δεν ήταν άλλη απο την κατασκευή μπαρουτιού. Το επάγγελμα του μπαρουξή άλλωστε ειδικά στην Δημητσάνα ήταν αρκετά διαδεδομένο.

Γιός (μάλλον) του Αντωνίου ήταν ο Ανάστος Μπαρουξής που έδρασε κατα τη διάρκεια του 1821 συντηρώντας δικό του στρατιωτικό σώμα. Απο ένα σημείο και μετά οι Βαρουξήδες εμφανίζονται εγκατεστημένοι στον Πύργο Ηλείας να ασχολούνται κυρίως με την δημοσιογραφία και περιστασιακά με την πολιτική όπως οι Αναστάσιος, ίσως(;) εγγονός του Ανάστου, και Λεωνίδας Βαρουξής, δήμαρχος Πύργου και πολιτευτής αντίστοιχα. Ο τελευταίος είναι ο ιδρυτής της γνωστής εφημερίδας "Πατρίς" ενώ είχε εργαστεί και στον Βλάσση Γαβριηλίδη, τον "πατέρα της δημοσιογραφίας". Και ο αδερφός του Κωνσταντίνος εργάστηκε ως δημοσιογράφος διατηρώντας δική του εφημερίδα την "Αυγή". Σχετικά με τον τύπο της Ηλείας σημαντικές πληροφορίες περιέχονται σε ένα μικρο φυλλάδιο με τίτλο "Οι εφημερίδες της Ηλείας" του Βύρωνος Δάβου. Η συνέχεια νομίζω είναι γνωστή.

Τρίτη, Νοεμβρίου 4

Τα Ζαϊμαίικα

Τα Ζαϊμαίικα/Ζαϊμέϊκα βρίσκονται στον δρόμο που οδηγεί για το Ρίο, λίγο πιο πέρα απο το Καζίνο Ρίο. Η ονομασία βεβαίως προήλθε απο τα κτήματα που απέκτησε μεταπεναστατικώς η οικογένεια Ζαΐμη. Λόγω της προσφοράς αυτών στο Έθνος, αλλά και της πολιτικής δύναμης που προφανώς είχαν, το κράτος παραχώρισε τιμής ένεκεν εθνικές γαίες, πρώην τουρκικές εκτάσεις, στην περιοχή. Απο παλιά οι Ζαΐμηδες έμεναν εκεί όταν επέστρεφαν απο την πρωτεύουσα με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τον πρωθυπουργό Θρασύβουλο Ζαΐμη.

Στο κτήμα Ζαΐμη εκτός απο την εξοχική κατοικία, υπάρχει και το εκκλησάκι της Αγίας Λουκίας, που είναι αφιερωμένο στην Λουκία Φωκίωνος Νέγρη, σύζυγο του Ασημάκη Ζαΐμη, αντιστράτηγου και γιού του Θρασύβουλου. Μέσα στο εκκλησάκι υπάρχουν ταφικές κρύπτες για τα μέλη της οικογένειας. Να σημειωθεί οτι ο τάφος του Αλέξανδρου Ζαΐμη, πρωθυπουργού και προέδρου της Δημοκρατίας, δεν βρίσκεται στο εκκλησάκι αλλά στην είσοδο του Α΄ νεκροταφείου Αθηνών. Την εικονογράφηση του παρεκκλησιού έχει κάνει ο σπουδαίος αγιογράφος Φώτης Κόντογλου (1935). Στούς τοίχους παριστάνονται διάφορα τοπία της περιοχής (όπως η Βαράσοβα απέναντι). Στο "Ιστορικό λεξικό των Πατρών" ο Τριανταφύλλου περιλαμβάνονται εσωτερικές περιγραφές όπως αυτή του Ζία που αναφέρει οτι "στην τοιχογραφία πάνω απο την πόρτα οι έξι Ζαΐμηδες με επικεφαλής τον γηραιό πρόεδρο της δημοκρατίας κρατούν ομοίωμα της εκκλησίας" ενώ η Λουκία Ζαΐμη, σε άλλο σημείο της τοιχογραφίας παρουσιάζεται ως ανάερη μορφή που ανεβαίνει στους ουρανούς. Κατά την μαρτυρία όμως του κ. Μιλτιάδη Δάλλα (θα την δείτε στα σχόλια παρακάτω), εγγονού του Θρασύβουλου Ζαΐμη, στην τοιχογραφία δεν απεικονίζεται ο πρόεδρος Αλέξανδρος Θρ. Ζαίμης αλλά ο Ασημάκης Θρ. Ζαΐμης με τους πέντε γιούς του: τον Θρασύβουλο Ασ. Ζαΐμη (Αντιστράτηγο, Γενικό Επιθεωρητή Στρατού), τον Φωκίωνα Ασ. Ζαΐμη (Νομικό, Υπουργό), τον Αλέξανδρο Ασ. Ζαΐμη (Νομικό, Επιχειρηματία), τον Φίλιππο Ασ. Ζαΐμη (Χημικό, Επιχειρηματία), τον Κωνσταντίνο Ασ. Ζαΐμη (Νομικό, Αγρότη, Φιλόσοφο).

Ακόμα πέρα της Λουκίας Ζαΐμη – Νέγρη να ανεβαίνει προς τους ουρανούς απεικονίζεται το κτήμα, η θέα προς τον Πατραϊκό κόλπο με τα απέναντι βουνά της Αιτωλοακαρνανίας και στην κάτω δεξιά γωνία τέσσερα μικρά παιδιά, η Ελένη-Χρυσάνθη Δάλλα – Θρ. Ζαΐμη (Αρχιτέκτων), η Λουκία Δρούλια - Θρ. Ζαΐμη (Δρ. Φιλόλογος – Ιστορικός), η Ελισάβετ Παπασπύρου - Φ. Ζαΐμη (Σκηνογράφος – Ενδυματολόγος) και ο Ανδρέας Φ. Ζαΐμης (Πολιτικός). (Κατα μαρτυρία του κ. Δάλλα)

Στο εξοχικό σπίτι που υπάρχει στο κτήμα φιλοξενείται μεγάλο μέρος του αρχειακού υλικού της οικογένειας, τα οποία ανήκουν στον πρώην υπουργό Ανδρέα Φ. Ζαΐμη. Ένα ρεπορτάζ για το κτημα Ζαΐμη είχε κάνει ο δημοσιογράφος Αρβανίτης όταν παρουσίαζε στην ερτ την εκπομπή "απο που κρατα η σκούφια μας", στην οποία ήταν καλεσμένος ο Ανδρέας Φ. Ζαΐμης.

Ορίστε και ένα ποίημα του Θοδωρή Γκόνη με τίτλο "Στο χτήμα του Ζαΐμη":

Στο χτήμα του Ζαΐμη
Στα χίλια στρέμματα
ένα πρωί φύτρωσαν
τα δυό σου ψέμματα

Μα την Σάντα Λουκία
πούναι προστάτης μου
δεν πίστευα να γίνεις
ο παραβάτης μου

Γεμίσαν οι βραγιές μου
με λόγια άφυλλα
μαράθηκαν τα κρίνα
τα τριαντάφυλλα

Μα τον Διοσκουρίδη
μα τον Γεννάδιο
σε νόμιζα για φίλο
σε είχα γι΄Άγιο

Μαράθηκαν τα κρίνα
τα τριαντάφυλλα
τ'απατηλά σου λόγια
τα λόγια τ' άφυλλα

Σάββατο, Οκτωβρίου 25

Μια πατρινή αρχόντισσα στο γηροκομείο Αθηνών

Κοιτάζοντας στο αρχείο που διατηρώ με ελληνικές εφημερίδες της δεκαετίς του '60 έπεσα τυχαία σε ένα δημοσίευμα της εφημερίδας "Η Βραδυνή" του Παύλου Κριναίου, το οποίο πραγματικά μου δημιούργησε αίσθηση (φύλλο: 14.826). Ο τίτλος είναι "δύο γρηούλες πριγκίπισσες στο γηροκομείο των Αθηνών". Φαινομενικά δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια σχέση του άρθρου με την Πάτρα. Διαβάζοντς όμως παρακάτω την επεξήγηση αυτού βλέπω: Η αιωνόβια πατρινή αρχόντισσα αφηγείται τη ζωή της και θυμάτα το αρχοντικό τους. Φιλοξενούσαν βασιλείς και πρίγκιπες. Πρόκειται βέβαια για την Ελένη Φραγκοπούλου, κόρη του πλούσιου εμπόρου και τραπεζίτη Διονυσίου Φραγκόπουλου.

Ο Διονύσιος Φραγκόπουλος ήταν ένας από τους επιφανέστερους οικονομικούς παράγοντες της Πάτρας και ο τραπεζικός και εμπορικός του οίκος κατατασόταν στους σημαντικότερους της Ελλάδας. Υπήρξε στενός φίλος του τραπεζίτη  & εμπόρου Ανδρέα Κόλλα. Το αρχοντικό του επί των οδών Αγίου Ανδρέου - Πατρέως - Όθωνος Αμαλίας ήταν το μεγαλύτερο στην Πάτρα και είχε φιλοξενήσει κατά καιρούς τον Βασιλιά Γεωργίο Α΄, τον Βασιλιά της Γαλλίας Ναπολέων Γ΄ κ.α. Η ζωή του τέλειωσε βίαια και άδοξα στις 3 Νοεμβρίου του 1896 όταν και δέχθηκε επίθεση με μαχαίρι από τον αναρχικό Δημήτριο Ματσάλη. Στην επίθεση αυτή χτυπήθηκε και ο Ανδρέας Κόλλας.

Πληροφορίες για την οικογένειά του δεν ήξερα, και δεν νομίζω ότι αναφέρονται σε κάποιο πατρινό βιβλίο, πέρα από το ότι ήταν γιος του Ιωάννη Φραγκόπουλου και αδερφός του Αναστάση Φραγκόπουλου. Αν επίσης θυμάμαι καλά στο ταφικό μνήμα της οικογενείας στο Α΄ Νεκροταφείο Πατρών δεν υπήρχε κάποιο άλλο όνομα (γι'αυτό όμως επιφυλάσσομαι). Με βάση όμως αυτό το δημοσίευμα φαίνεται ότι ο Φραγκόπουλος είχε αποκτήσει τρία παιδιά: την Ελένη Φραγκοπουλου, τον Γιάννη Φραγκόπουλο, ιατρό, και τον Δ. Φραγκόπουλου, διευθύντη της τεχνικής εταιρείας Πατρών. Το τελευταίο έρχεται σε αντίθεση με δημοσίευμα του Νεολόγου της 5ης Νοεμβρίου 1896 (ευχαριστώ τον Στάθη Κουτρουβίδη για την επισήμανση) ο Φραγκόπουλος είχε αποκτήσει τα οκτώ εξής παιδιά: Μιχαήλ, Εμμανουήλ, Ιωάννης, Κωνσταντίνος, Αλέξανδρος, Μαίρη, Ελένη και Σπυρίδων.

Παρακάτω φιλοξενούνται αποσπάσματα με τα λόγια της Ελένης Φραγκοπούλου καθώς και δύο φωτογραφίες που υπάρχουν στην εφημερίδα.

Το δημοσίευμα

Η Ελένη Φραγκοπούλου παρ'ολη την σεβαστήν ηλικίαν της, των 94 ετών της, διατηρεί την μνήμη της και την πνευματικήν της ευστροφίαν, είναι πολύ ευγενική και πρόθυμη, δεν μισεί αλλά και ούτε δυσφορεί για την μοίρα της, είναι σχεδόν ευχαριστημένη για την ηρεμία και την γαλήνη που ευρίσκει στο φιλόξενο και στοργικό ίδρυμα. Η φιλοσοφία της είναι απλή και καλοδιάθετη. Γιατί να φαρμακώνωμαι λέει για την ανάποδη την μοίρα μου; Αυτό ήτανε το θέλημα του θεού και η βουλή του πεπρωμένου μου. Το σπίτι μας στην Πάτρα ήτανε το μεγαλύτερο και ωραιότερο αρχοντικό της πολιτείας. Διατηρείται ακόμα στη συμβολή των οδών Αγίου Ανδρέου και Πατρέων με τα μπαλκόνια του, τις ξυλοσκαλισμένες οροφές του, τα μαρμάρινα τζάκι. Το αγόρασε προ πολλών ετών κάποιος που ήτανε στα νειάτα του γυρολόγος, μικροπωλητής και το διατηρεί στο παληό δομικό του ύφος χωρίς να αλλάξη τίποτε απο το εσωτερικό και εξωτερικό του. Ο πατέρας μου ήτα ο γνωστός Πατρτινός μεγαλέμπορος Διονύσιος Φραγκόπουλος που εδολοφονήθη το 1896 απο κάποιον κακοποιόν. Απο τα αδέρφια μου, ο Γ. Φραγκόπουλος ήταο γιατρός και ο Δ. Φραγκόπουλος, διευθυντής της τεχνικής εταιρείας Πατρών. Η περιουσία μας εξανεμίστηκε και αλλεπάλληλες οικογενειακές συμφορές μας εβύθισαν εις την φτώχειαν, την οδύνη, την οικονομική συντριβή... Στο πατρικό μας σπίτι φιλοξενήσαμεν επανειλη΄μένως τον βασιληά Γεώργιο τον Α΄, τον διάδοχο Κωνσταντίνο, τους πρίγκηπες Ανδρέα, Νικόλαον, Χριστόφορο, την πριγκήπισσα Μαρία Βοναπάρτη, σύζυγο του ύπατου αρμοστή της Κρήτης (μεταξύ των ετών 1896 - 1900). Στο αρχοντικό μας που αποτελέιται απο 24 μεγάλα δωμάτια και σαλόνια διατηρούσαμε 5-6 δωμάτια για τους φιλοξενούμενούς μας... Το καλοκαίρι πηγαίναμε στην Αιδηψό με την βασιλική οικογένεια...

-Σίγουρα θα γνωρίσατε κ. Φραγκοπουλου και τον αείμνηστο πολιτικό Δημήτριο Γούναρη και τις λοιπές προσωπικότητες της παλαιάς εποχής.

-Ο αείμνηστος Δημήτριος Γούναρης ήτο στενός φίλος με τον πατέρα μου και ερχότανε τα βράδυα στο σπίτι μας για να κουβεντιάση με φίλους του. Τον άκουγα με εκστατικό θαυμασμό να μιλάη και να αναπτύσση τις πολιτικές και κοινωνικές του ιδέες. Η φωνή του ήτο γλυκιά, τρυφερή και ευχάριστη, κι η ρητορική του ευφράδεια ήτο μοναδική και απαράμιλλη. Έβλεπα τον πατέρα μου με τους φίλους του να τον ακούνε σχεδόν μαγευμένοι. Γνώρισα επίσης του Ολυμπιονίκες του 1896 και 1900 Τόφαλο και Τσικλητήρα, τον διευθυντή της Ελευθέρας Σκηνής Κωνσταντίνο Χρηστομάνο, τις κορυφαίες τραγωδούς της παληάς εποχής, Παρασκευοπούλου, Βερώνη, Κοτοπούλη,. Τώρα δεν με απομένει, μου λέει με τραγική, χιουμοριστική παρατήρησιν, η παληά πατρινή δέσποινα παρα να γνωρίσω και τον μοιραίον Αρχάγγελο που θα με καλέση για το μεγάλο ταξίδι εκτός εάν η μοίρα μου μου επιφυλάσσει να κερδίσω τον τίτλο της αιωνόβιας. Εδώ στο φιλόξενο αυτό ίδρυμα που με φιλοξενεί προ διετίας ακόμα και τα γεροντάκια των 70 χρονών θεωρούνται... ανήλικοι ή ηλικιωμένοι έφηβοι.

Δυστυχώς δεν θα μάθουμε αν τελικά κέρδισε τον τίτλο της αιωνόβιας...

Κυριακή, Οκτωβρίου 19

Προς αποκατάσταση της αλήθειας

Σχετικά με το τελευταίο δημοσίευμα της εφημερίδας Κόσμος:

  1. Δεν αναφέρθηκα σε καμία περίπτωση στο ρεπορτάζ για την κόντρα στην μασονική στοά της Πάτρας, που με αφήνει παντελώς αδιάφορο, παρα μόνο στην αναφορά για την ιστορία αυτής.
  2. Το κείμενο δεν προέρχεται απο τη Βικιπαίδεια. Άλλωστε δεν περιέχεται καν σε αυτή γι'αυτό και υπάρχει η αόριστη αναφορά του κ. Φλαμή "τα στοιχεία τα έχω λάβει - αν ενθυμούμαι καλώς- απο τη Βικιπαίδεια". (Είδατε κανενα λινκ προς την επίμαχη σελίδα που επικαλείται;) Τυχαίνει μάλιστα να είμαι και διαχειριστής στην Βικιπαίδεια οπότε γνωρίζω την αλήθεια και απο πρώτο χέρι.
  3. Το συγκεκριμένο άρθρο που αφορά την ιστορία της μασονίας στην Πάτρα δημοσιεύται μόνο σε αυτο το ιστολόγιο και αυτό αποδεινύεται εύκολα απο μια έρευνα στο google.
  4. Το κείμενο στο δημοσίευμα της εφημερίδας Κόσμος δημοσιεύθηκε αυτούσιο, πραγμα το οποίο κακώς διαψεύδει ο κ. Φλαμής, και προς απόδειξη παραθέτω παρακάτω το δημοσίευμα της εφημερίδας καθώς και το κείμενο του ιστολογίου. Η δημοσίευση του ιστολογίου βρίσκεται εδώ

Νομίζω οτι ο κ. Φλαμής αρκέστηκε σε κάτι λιγότερο απο την μισή αλήθεια, γεγονός που προσωπικά με λυπεί ιδιαίτερα. Η δε αναφορά του στα υβριστικά σχόλια ανωνύμων (που δεν υπήρξαν) ήταν μάλλον παραπλανητική αφού ουσιαστικές απαντήσεις δεν έδωσε. Το μόνο που έδωσε ήταν το δικαίωμα σε μένα να ισχυρίζομαι ορθά οτι έκλεψε το συγκεκριμένο κείμενο απο το ιστολόγιο μου (Νομίζω η παραπάνω εικόνα τα λέει όλα). Δεν πρόκειται λοιπόν να δώσω συνέχεια στο όλο θέμα καθώς ήδη έχω ασχοληθεί αρκετά.

Πέμπτη, Οκτωβρίου 16

Ίδρυμα Ρόδη Κανακάρη - Ρούφου

Το ίδρυμα Ρόδη Κανακάρη - Ρούφου δεν είναι αρκετά γνωστό στους Πατρινούς, για να μην πώ δεν είναι καθόλου γνωστό. Εν μέρει είναι λογικό, αν αναλογιστεί κανείς οτι το συγκεκριμένο ίδρυμα δεν δραστηροποιείται στην περιοχή των Πατρών, και οτι ο Ρόδης Κανακάρης - Ρούφος δεν έζησε καθόλου στην Πάτρα για να αφήσει κάποιο όνομα. Στην πατρινή βιβλιογραφία, με μία βέβαια σχετική επιφυλακτικότητα, δεν νομίζω να γίνεται καμία αναφορά στην λειτουργία αυτού του ιδρύματος.

Δεδομένου οτι ο Ρόδης Ρούφος ήταν πατρινός στην καταγωγή και οτι ήταν γιός του Λουκά Κανακάρη Ρούφου, υπουργού και βουλευτή Πατρών, θα έπρεπε έστω να υπάρχει μια αναφορά. Το ίδρυμα λοιπόν αυτό ιδρύθηκε θεωρητικώς το 1972, έτος θανάτου του Ρόδη. Το καταστατικό και η βασική ιδέα υπήρχε στην διαθήκη του, η οποία ομως κρατήθηκε κρυφή για δύο χρόνια καθώς μέσα σε αυτήν αναφέρονταν αντιδικτατορικές ιδέες, γεγονός που θα δημιουργούσε προβλήματα στην οικογένεια Ρούφου. Σύμφωνα με την διαθήκη σκοπός του ιδρύματος είναι η χορήγηση προπτυχιακών και μεταπτυχιακών υποτροφιών σε φοιτητές ελληνικής υπηκοότητας που σπουδάζουν επιστήμες, οι οποίες σχετίζονται με τον κοινωνικό προβληματισμό και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Για το σκοπό αυτό κληροδότησε στο ίδρυμα και μερικά ακίνητα στο κέντρο των Αθηνών.

Αν και η διαθήκη του Ρούφου δημοσιεύθηκε μετά την πτώση της Χούντας, το ίδρυμα λειτουργούσε άτυπα απο το 1972. Ένας μάλιστα απο τους πρώτους που πήραν υποτροφία ήταν ο Μάκης Παρασκευόπουλος, σημερινός δήμαρχος του Πύργου. Στο διοικητικό συμβούλιο του ιδρύματος ήταν μεταξύ άλλων οι Γιάγκος Πεσματζόγλου, Αναστάσιος Πεπονής (ακόμα), Αλιβιζάτος, συνταγματολόγος, (ακόμα) κ.α. Πρόεδρος του ιδρύματος απο ιδρύσεώς του είναι η Αριέττα Ρούφου, το γένος Σκαναβή, σύζυγος του Ρόδη. Στο πρώτο διοικητικό συμβούλιο συμμετείχαν μεταξύ άλλων οι Βίκτωρ Μελάς, δικηγόρος, Αναστάσιος Πεπονής, Αλέξανδρος Μαγκάκης κ.α. Το ίδρυμα μέχρι σήμερα λειτουργεί κανονικά χορηγώντας υποτροφίες σε φοιτητές. Η έδρα του είναι στο Κολωνάκι.

Οι παραπάνω πληροφορίες σχετικά με το ιστορικό του ιδρύματος προέρχονται απο τον γιό του Ρόδη, Θάνο Κανακάρη Ρούφο που είχε τον χρόνο να μου τα διηγηθεί.

Ρόδης  Κανακάρης - Ρούφος - Ποιός ήταν;

Γεννήθηκε το 1924 στην Αθήνα και ήταν γιος του Λουκά Κανακάρη Ρούφου, υπουργού, και εγγονός του Αθανασίου Κανακάρη Ρούφου, δημάρχου Πατρέων και υπουργού. Πήρε μέρος στην αντίσταση και σπούδασε νομικά στο πανεπιστήμιο Αθηνών. Ακολούθησε διπλωματική καριέρα (1949) και ανέλαβε διπλωματικές θέσεις στην Λευκωσία, την Βιέννη και το Παρίσι. Απο την εμπειρία του μάλιστα στην Λευκωσία εμπνεύστηκε και για τα θέματα κάποιων απο τα βιβλία του. Ενώ ήταν σχεδόν έτοιμος ο διορισμός του ως πρέσβης στο Λονδίνο ξέσπασε το κίνημα της 21ης Απριλίου. Ο Ρούφος αρνήθηκε να παρουσιαστεί στην υπηρεσία του με αποτέλεσμα αρχικώς να παυθεί για ένα εξάμηνο. Το ίδιο σκηνικό συνέχιστηκε και για τα επόμενα δύο εξάμηνα με αποτέλεσμα να παυθεί οριστικώς.

Μετά την απόλυσή του ασχολήθηκε ολοκληρωτικώς με την λογοτεχνία. Το σπίτι του μάλιστα κατα τη διάρκεια της Χούντας έγινε αντιδικτατορικό κέντρο. Ήταν μάλιστα απο αυτούς που προσπαθούσαν να πείσουν τον Σεφέρη να σπάσει την σιωπή του και να καταγγείλει την Χούντα των συνταγματαρχών. Απεβίωσε τελικώς σε νεαρή ηλικία στο Κολωνάκι το 1972. Είχε τιμηθεί με το βραβείο κρατικού μυθιστορήματος, Δώδεκα και Ουράνη.

Πέμπτη, Οκτωβρίου 9

Θαλλής Θεοδωρίδης

Ο Θαλλής Θεοδωρίδης σαν προσωπικότητα κατατάσσεται στις δευτερεύουσες της επαναστάσεως του ΄21 καθώς η δράση του ήταν αρκετά περιορισμένη σε σχέση με αυτή των άλλων παραγόντων της Ηλείας όπως των Σισιναίων, των Αυγερινών κ.α. που είχαν πανελλήνια δράση. Όσον αφορά όμως την περιφέρεια της Ηλείας, ο Θεοδωρίδης διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στα τεκταινόμενα της εποχής και γι'αυτό και διακρίθηκε.

Γεννημένος το 1809, μάλλον στον Πύργο, καταγόταν απο την εύπορη οικογένεια Θεοδωρίδη, η οποία ήταν από τις πρώτες οικογένειες που εγκαταστάθηκαν με τα κοπάδια τους στη νεοσύστατη τότε πόλη του Πύργου εγκαταλείποντας την Δίβρη. Ως νέος μαθήτευσε δίπλα στον Λυκούργο Κρεστενίτη, ο οποίος του μετέδωσε την αγάπη του για τους Αρχαίους. Απόδειξη αυτής ήταν η μετατροπή του βαφτιστικού του "Διονύσης" σε "Θαλλής".

Με το ξέσπασμα της επανάστασης έσπευσε να πολεμήσει συγκροτώντας δικό του σώμα που υπαγόταν στους Σισίνηδες. Συμμετείχε έτσι σε μάχες στην Ηλεία (Σκαφιδιά κ.α), την Αττική καθώς και σε αυτή του Ριόλου. Παράλληλα για μια εποχή διετέλεσε γραμματέας και υπασπιστής των Σισινέων. Από την θέση αυτή απέκτησε τη δυνατότητα να βρίσκεται κοντά στις εξελίξεις, γεγονός που τον βοήθησε στις μετέπειτα συγγραφικές του ανησυχίες. Για την προσφορά του στον αγώνα τιμήθηκε πολλάκις απο την επίσημη πολιτεία.

Μετά την επανάσταση κατέλαβε διάφορες πολιτικές θέσεις όπως αυτή του αποθηκάριου του Πύργου. Ως αποθηκάριος δέχτηκε πολλές κατηγορίες για διαφθορά. Συγκεκριμένα κατηγορήθηκε οτι μαζί με τον πατέρα του και τον Πέτρο Αυγερινό, πιθανόν τον μετέπειτα δήμαρχο Πύργου, καταχράζονταν την κρατική περιουσία αποκομίζοντας τεράστια κέρδη. Παράλληλα με την πολιτική του σταδιοδρομία συνέγραψε την ιστορία της επαναστάσεως απο την δική του σκοπιά προκειμένου να διορθώσει ανακρίβειες άλλων ιστορικών.

Απεβίωσε κάπου στα 1880. Γιος του ήταν ο μεγαλοκτηματίας, δημοσιογράφος και διευθυντής της πρώτης σταφιδικής τράπεζας Αριστομένης Θεοδωρίδης και εγγονοί του οι Θαλλής και Βασίλειος Θεοδωρίδης, πολιτικός ο πρώτος και δημοσιογράφος (αριστεριστής) ο δεύτερος.

Τετάρτη, Οκτωβρίου 1

Ιωάννης Δ. Παπαδιαμαντόπουλος

 Μέχρι και την εποχή του Εθνικού Διχασμού τα ανάκτορα διαδραμάτιζαν τον σημαντικότερο ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις χαράσσοντας πολιτική μέσω των ανθρώπων που επηρέαζαν. Η πολιτική επιρροή δεν ασκείτο πάντα απευθείας από τον Βασιλιά αλλά αρκετές φορές από  τον κύκλο που τον περιστοίχιζε. Προνομιακός συνομιλήτης του βασιλιά Γεωργίου Α΄ ήταν ο πατρινός Ιωάννης Δ. Παπαδιαμαντόπουλος (1839 - 1909), που σταδιοδρόμησε με μεγάλη επιτυχία στην ελληνική πρωτεύουσα του 19ου αιώνα.

Από επιστολικό δελτάριο της εποχής
 Γεννημένος στην Αθήνα, είχε την τύχη να ανήκει σε σημαντική πολιτική και εμπορική οικογένεια των Πατρών. Ο παππούς του ήταν ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος, προύχοντας και ένας εκ των πλουσιότερων εμπόρων προ επαναστάσεως ενώ πατέρας του ήταν ο Δημήτριος Παπαδιαμαντόπουλος, γνωστός και ως "Στρατόλαος" λόγω της συμμετοχής του στην έξωση του βασιλιά Όθωνα. Την εποχή της γέννησης του Ιωάννη, τα περισσότερα μέλη της οικογένειας Παπαδιαμαντοπούλου είχαν εγκαταλείψει την Πάτρα και είχαν εγκατασταθεί στην Αθήνα με εξαίρεση τον πολιτικό Παναγιώτη Παπαδιαμαντόπουλο.

 Ακολουθώντας τα χνάρια του πατέρα του εγγράφηκε στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, απ'όπου αποφοίτησε το 1860. Η στένη σχέση της οικογένειάς του με τα ανάκτορα ευνόησε την ανέλιξή του φτάνοντας μέχρι τον βαθμό του αντιστρατήγου. Ακόμα και μετά τον θάνατο του πατέρα του, Δημήτρη, οι επαφές συνεχίστηκαν. Σύντομα ο Ιωάννης εξελίχθηκε σε έναν από τους στενότερους συμβούλους του βασιλιά Γεωργίου Α΄ με σημαντική επιρροή στο στράτευμα και στο παλάτι. Η εύνοια αυτή περιβλήθηκε μάλιστα και θεσμικά καθώς διορίστηκε υπασπιστής του Βασιλιά και εν συνεχεία αρχηγός του στρατιωτικού και βασιλικού οίκου.

 Από τις θέσεις αυτές ο Ιωάννης έμελλε να διαδραματίσει παρασκηνιακό ρόλο σε διάφορες έκρυθμες καταστάσεις. Μια από αυτές τις καταστάσεις παρουσιάστηκε την επομένη των εκλογών της 17ης Νοεμβρίου 1902, όταν και το αποτέλεσμα δημιούργησε δυσκολίες στον σχηματισμό κυβέρνησης. Ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ που υποστήριζε τον Γεώργιο Θεοτόκη, ήταν απρόθυμος να δώσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Δηλιγιάννη, που είχε μεν βγεί νικητής, δεν είχε όμως καταφέρει να συγκεντρώσει κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Σε μια προσπάθεια να αγνοήσει τον Δηλιγιάννη, ο βασιλιάς βολιδοσκόπησε τον πρόεδρο του Αρείου Πάγου, Σημαντήρα. Μετά την άρνησή του ο Βασιλιάς επεξεργάστηκε ένα διαφορετικό σχέδιο σύμφωνα με το οποίο σκόπευε να εγκαθιδρύσει στρατιωτική κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον στενό του σύμβουλου και υπασπιστή Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλο. Ο τελευταίος φαίνεται να ήταν πρόθυμος για κάτι τέτοιο.

οι υπασπιστές Βάσος και Παπαδιαμαντόπουλος στην Ύδρα (1888)

 Ο Δηλιγιάννης όμως γνωρίζοντας τις κινήσεις του Βασιλιά κινήθηκε αστραπιαία οργανώνοντας δικό του κίνημα με περισσότερους αξιωματικούς. Μπροστά στον φόβο ενός επικείμενου κινήματος, που στόχο θα είχε ακόμα και τον ίδιο τον βασιλικό θεσμό, ο Βασιλιάς υποχώρησε και έδωσε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Δηλιγιάννη. Η χρησιμοποίηση του Παπαδιαμαντόπουλου για τις παρασκηνιακές διεργασίες από τον βασιλιά οδήγησε τον λαό στο να του αποδώσει κοροδοϊδευτικά "Μαμμή" ή "παρακοιμώμενο". Στην αφοσίωση του Παπαδιαμαντόπουλου προς το πρόσωπο του βασιλιά αναφέρεται ο αξιωματικός του στρατού, Αντώνης Πάλλης, σε άρθρο του στο περιοδικό Νέοι Δρόμοι (τεύχος 56, Αθήνα 1942, σελ. 25). Σύμφωνα με αυτό ο Παπαδιαμαντόπουλος προκειμένου να αποτρέψει πιθανό ξέσπασμα πυρκαϊάς στο Τατόϊ, παρέμενε συνεχώς εκεί ακόμα και όταν ο βασιλιάς απουσίαζε στην Αθήνα για κάποια εκδήλωση ή συνάντηση.

 Απεβίωσε στις 27 Νοεμβρίου 1909 στην Αθήνα και ο επικήδειός του εκφωνήθηκε απο τον Δημήτριο Γούναρη, υπουργό τότε στην κυβέρνηση Θεοτόκη. Το 1903 εξέδωσε στην Αθήνα ερμηνεία «Περί της στρατιωτικής ποινικής νομοθεσίας». Ήταν παντρεμένος με την Ελένη και είχε πέντε παιδιά: τον Δημήτριο (1869 - 1933), τον Ανδρέα, τον Γεώργιο, τον Κωνσταντίνο και την Αικατερίνη (1875 - 1957). Η τελευταία παντρεύτηκε τον αξιωματικό του στρατού Κίμωνα Διγενή και απέκτησε την Ελένη και τον Φώτιο. Η Ελένη Διγενή παντρεύτηκε τον Στέφανο Δούκα και απέκτησε τον Κωνσταντίνο και τον Κίμωνα Διγενή. Το αρχείο του Παπαδιαμαντόπουλου δωρήθηκε από τους απογόνους του στον Ε.Λ.Ι.Α.

Σάββατο, Σεπτεμβρίου 6

Προς εφημερίδα "Κόσμος"

Προς την διεύθυνση της εφημερίδας "Κόσμος",

Με έκπληξη παρατήρησα στο φύλλο του Σαββάτου της 5ης Σεπτεμβρίου 2008 οτι στο κάτω μέρος της σελίδας 21, σε ξεχωριστή λεζάντα με θέμα "Η μασονία στην Πάτρα και η μακρά ιστορία της", φιλοξενείται κείμενο που προέρχεται απο το blog μου (http://istorika-8emata.blogspot.com) και του οποίου τα πνευματικά δικαιώματα έχω στην κατοχή μου. Μάλιστα στο κάτω μέρος του ιστολογίου μου υπάρχει και ειδοποίηση προς τους ενδιαφερομένους που απαγορεύει οποιαδήποτε χρήση ή επανεκπομπή του περιεχομένου της σελίδας σε οποιοδήποτε μέσο, μετά ή άνευ επεξεργασίας, χωρίς άδεια του συντάκτη.

Θα παρακαλούσα λοιπόν να αποκαταστήσετε την αλήθεια και τη νομιμότητα δημοσιεύοντας στο επόμενο φύλλο σας την προέλευση - κάτοχο πνευματικών δικαιωμάτων - του επίμαχου κειμένου. Σε διαφορέτικη περίπτωση επιφυλάσσομαι παντός νομίμου δικαιώματός μου.

Με εκτίμηση,

ο διαχειριστής του blog

* Προς όλους του αναγνώστες μας, λόγω κάποιων προσωπικών προβλημάτων, το blog θα αρχίσει την λειτουργία του αρχές Οκτωβρίου.

Παρασκευή, Μαΐου 30

Η ομάδα των Γοβιών

Το παρόν ιστορικό σημείωμα είναι αφιερωμένο στην ομάδα των Γοβιών που είμαι σίγουρος οτι στους περισσότερους το όνομα αυτό δεν λέει τίποτα. Η ομάδα αυτή συνέδεσε το όνομά της με τον Δημήτριο Γούναρη και με την εκλογή αυτού στο βουλευτικό αξίωμα. Θα λέγαμε οτι ήταν ένας όμιλος προβληματισμού Πατρινών.

Η ομάδα των Γοβιών αποτελείτο απο επιφανείς πατρινούς, οι οποίοι βλέποντας την δυσμενή κατάσταση στην οποία είχαν περιέλθει τα πολιτικά πράγματα επιζητούσαν λύσεις και πρόσωπα που θα τους έβγαζαν απο το τέλμα στο οποίο είχαν περιέλθει. Κατά κύριο λόγο η ομάδα αυτή ενδιαφερόταν για την χειραφέτηση του δήμου μιας και κάτι τέτοιο ήταν πιο εφικτό για τις δυνατότητες των μελών της. Ανάμεσα στα μέλη της συγκαταλέγονταν οι Κωνσταντίνος Φιλόπουλος, δικηγόρος, εκδότης της εφημερίδας "Φορολογούμενος" και παππούς του μετέπειτα προέδρου της Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλου, Διονύσιος Αντώνοπουλος, συμβολαιογράφος κ.α. Στο σπίτι του τελευταίου στην πλατεία Γεωργίου συγκεντρώνονταν τα μέλη της ομάδας.

Το όνομα Γοβιοί προήλθε απο το γεγονός οτι τα μέλη της εξέρχονταν απο το σπίτι του Αντωνόπουλου δύο δύο με συνωμοτικό υφός. Έτσι οι Πατρινοί τους παρομοίασαν με τα ομώνυμα μικρά ψάρια που βγαίνουν δύο δύο απο τις φωλιές τους. Η ονομασία αυτή με τον καιρό επικράτησε.

Στην ομάδα των Γοβιών έμελλε να μυηθεί ο Δημήτριος Γούναρης, καταξιωμένος δικηγόρος της εποχής. Την επαφή την έκανε ο Κωνσταντίνος Φιλόπουλος, ο οποίος είχε γνωρίσει τον νεαρό τότε Γούναρη στις δικαστικές αίθουσες προτείνοντάς του μάλιστα να γίνει μέλος του διοικητικού συμβουλίου της "Φιλαρμονικής Εταιρείας", της οποία ήταν πρόεδρος. Εκτιμόντας λοιπόν τις ικανότητες και τις προοδευτικές απόψεις του Γούναρη τον μύησε στην ομάδα των Γοβιών, η οποία και τον στήριξε. Απο τις πρώτες συγκεντρώσεις τα μέλη της άρχισαν να τον προτρέπουν να θέσει ως ανεξάρτητος υποψηφιότητα για βουλευτής. Είχαν άλλωστε και την στήριξη του "Φορολογούμενου" που υποστήριζε σταθερά ανεξάρτητα ψηφοδέλτια. Οι άλλοι Γοβιοί στην προσπάθεια τους να τον πείσουν διοργάνωσαν μάλιστα μια συγκέντρωση στο σπίτι του Γούναρη, το 1901, όπου παραρεύθησαν περι τα 100 άτομα, της ανώτερης κυρίως κοινωνίας, προκειμένου να παρακολουθήσουν τον Γούναρη να αναλύει τις απόψεις του περι της γενικότερης κατάστασης στην πολιτική σκηνή της Ελλάδας. Την προσφώνηση πραγματοποίησε ο Φιλόπουλος. Αυτό το περιστατικό σε συνδυασμό με την προτροπή του Θεοτόκη, τον οποίο συνάντησε στην κηδεία του Θάνου Κανακάρη Ρούφου, τον οδήγησαν να θέσει τελικά υποψηφιότητα για την βουλευτική έδρα.

Δεν γνωρίζω πόσο τελικά επιβίωσε η ομάδα των Γοβιών. Το σίγουρο είναι οτι κατάφερε να προωθήσει έναν απο τους σημαντικότερους πολιτικούς της Ελλάδας ασχέτως αν αυτός πρόδωσε τις προοδευτικές του ιδέες και στη συνέχεια εισχώρησε στον παλαιοκομματισμό. Ακόμα και αυτό δεν μειώνει την αξία του ως πολιτικό πρόσωπο.

Κυριακή, Μαΐου 25

Τροχιόδρομοι (Τραμ) Πατρών

Τον τελευταίο καιρό πολλά δημοσιεύματα του τοπικού τύπου κάνουν λόγο για επικείμενη επανεμφάνιση του τραμ στην Πάτρα. Ήδη μάλιστα έχουν υπάρξει επαφές και μετά το καλοκαίρι προβλέπεται να αρχίσουν και οι πρώτες επίσημες ενέργειες. Η ιδεά για την κατασκευή τροχιοδρόμων στην Πάτρα ασφαλώς έχει τις ρίζες της στις δεκαετίες 1900 και 1910, όταν και υπήρχαν καθημερινά δρομολόγια τραμ. Ας ακολουθήσουμε λοιπόν την διαδρομή στο χρόνο για να δούμε πως λειτουργούσε τότε αυτό το είδος συγκοινωνίας.

Η γραμμή του Τραμ εγκαινιάστηκε στις 6 Ιουνίου του 1902 επι δημαρχίας Δημητρίου Βότση και επι νομαρχίας Χρήστου Παλαμά, αδερφού του Κωστή. Ήταν μια εξαιρετικά πρωτοποριακή πρωτοβουλία αν αναλογιστεί κανείς οτι ήταν το πρώτο ηλεκτροκίνητο τραμ στην Ελλάδα με την Αθήνα να αποκτά λίγα χρόνια αργότερα την δική της γραμμή. Η πρώτη δοκιμή του συρμού πραγματοποιήθηκε στις 15 Μαρτίου 1902 και συνοδεύτηκε απο αρκετά ατυχήματα Υπήρχαν δύο γραμμές για την εξυπηρέτηση του επιβατικού κοινού στην Πάτρα. Η πρώτη ξεκινούσε απο τις Ιτιές και εκτινόταν μεχρι τη συνοικία του Αγίου Διονυσίου (5,4 χιλιόμετρα) και η δεύτερη ξεκινούσε απο την αρχή της οδού Γούναρη (τότε Καλαβρύτων) για να καταλήξει στα Ταμπάχανα μέσω της Γερμανού (1,7 χιλιόμετρα). Στην ανηφορική πορεία της τελευταίας γραμμης οφείλεται και η φράση που ακουγόταν απο τους Πατρινούς "τάιστο τάιστο", με την οποία βέβαια κορόϊδευαν την όλη κατάσταση, δηλαδή το γεγονός οτι το τραμ δυσκολευόταν να συνεχίσει εύκολα την διαδρομή του.

Διευθυντής ορίστηκε ο Σπήλιος Αγαπητός και στη συνέχεια ο άλλοτε τεχνικός διευθυντής Ιωάννη Διπλαρόπουλος (1903-1908). Ο ιστορικός Νίκος Πολίτης αναφέρει οτι το πρώτο εισητήριο το έβγαλε η Πίτσα Μαλτέζου, προφανώς μέλος της εμπορικής οικογένειας των Πατρών. Την κοινό εξυπηρετούσαν έξι αυτοκινούμενες άμαξες, δύο στην γραμμή της Άνω πόλης και τέσσερις στην γραμμή Ιτιές-Άγιος Διονύσιος.

Το τραμ λειτουργούσε ως γνωστόν με ηλεκτρικό ρεύμα, το οποίο παρήγαγε το εργοστάσιο αεριόφωτος που βρισκόταν στον Άγιο Ανδρέα και είχε αρχίσει να λειτουργεί για δεύτερη φορά το 1902. Το εργοστάσιο ήταν της "Ηλεκτρικής Εταιρείας" και είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορία του τραμ στην Πάτρα. Η πρώτη νίξη δημιουργίας εργοστασίου αεριόφωτος έγινε απο τον Γεώργιο Ρούφο, το έργο όμως υλοποίησε ο Θάνος Κανακάρης και στη συνέχεια ο Βότσης. Το ρεύμα μεταφερόταν μέσω ενός χάλκινου σύρματος που βρισκόταν κατα μήκος της διαδρομής σε στύλο έξι μέτρων.

Το τέλος των τροχιοδρόμων ήταν κάπως απότομο. Με την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου η εταιρεία που ήταν υπεύθυνη για την παροχή του ηλεκτρικού ρεύματος ανέστειλε τις λειτουργίες της καθώς λόγω του αγγλικού αποκλεισμού δεν ήταν δυνατόν να προμηθευτεί γαιάνθρακα που ήταν απαραίτητος για την λειτουργία του εργοστασίου. Συνεπώς τα τραμ ακινητοποιήθηκαν. Σταδιακά έγινε αντιληπτό απο τους πολίτες οτι η παύση του τραμ θα ήταν τελικά οριστική. Παράλληλα με την παύση αυτού δημιουργήθηκε μεγάλο πρόβλημα όσον αφορά την αστική συγκοινωνία, ζήτημα που απασχόλησε τον δήμο για αρκετές δεκαετίες.

Παρακάτων παρατίθεται ένα τραγουδάκι που έχει διασωθεί για το πέρασμα του τράμ στην Πάτρα και αναφέρεται στο ιστορικό λεξικό του Τριανταφύλλου:

Με το τραμ-τραμ ανεβαίνω
Με το τραμ-τραμ κατεβαίνω
Δεκαπέντε μες τη χώρα, είκοσι πέντε στις Ιτιες
Νέοι πάνε και έρχονται με κοπέλες μορφονιές

Παρασκευή, Μαΐου 16

Περί καταγωγής Μητροπολίτη Άνθιμου

Στο παρόν άρθρο θα αναφερθώ σε πληροφορίές που έχω βρεί για το γενεαλογικό δέντρο του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Άνθιμου Ρούσσα, κατα κόσμον Διονυσίου, που ως γνώστον κατάγεται απο την Σαλμώνη Ηλείας (πρώην Κούκουρα).


Οι πρώτες αναφορές για το επώνυμο Ρούσσα γίνονται σε επίσημο έγγραφο απογραφής των κατοίκων του Κούκουρα το 1834, κατά το οποίο αναφέρονται οι Παπανδρέου Ρούσσας του Σταματίου και Ανδρέας Ρούσσας του Ιωάννη. Ο πρώτος πιθανολογώ ότι παντρεύτηκε την κόρη του Αποστόλη Μπέτσικα, ιερέα του Πύργου, του οποίου το σπίτι βρισκόταν στην περιοχή του Επαρχείου, η δε περιοχή ονομαζόταν Μπετσικαίϊκα. Παιδιά του Παπα - Ανδρέα Ρούσσα ήταν οι Επαμεινώνδας, Ιωάννης, Σταμάτης, Ανθούλα, Γεωργούλα, Νικόλαος καθώς κια άλλες δύο κόρες των οποίων τα ονόματα μου διαφεύγουν. Να σημειωθεί ότι όλοι κατάγονται από τη Σαλμώνη Ηλείας. Εκεί βρίσκεται και ο οικογενειακός τάφος του Παπα - Ανδρέα Ρούσσα και των απογόνων του (γύρω στα 1880 κατασκευάστηκε).


Η μία απο αυτές τις δύο κόρες παντρεύτηκε κάποιον και εγκαταστάθηκε στο Βούναργο. Η έτερη παντρεύτηκε, απέκτησε απογόνους και απο αυτή την γενια κατάγεται ο δισέγγονός της, ο δικηγόρος, υποψηφίος βουλευτής Ηλείας και πρώην πρόεδρος της νομαρχιακής επιτροπής Ν.Δ. Ηλείας, Ιωάννης Κωνσταντόπουλος. Η Ανθούλα Ρούσσα, η άλλη κόρη του Παπα-Ανδρέα παντρεύτηκε τον κτηματία και έμπορο Σπύρο Λιούρδη απο τον Πύργο, με τον οποίο απέκτησε μεταξύ άλλων τον Αποστόλη Λιούρδη, ιδιοκτήτη του καφενείου "Κρόνιον" και πατέρα του στρατιωτικού, υπασπιστή του Βασιλέα και υποψήφιου δημάρχου Πύργου, Σπύρου Λιούρδη, και την Σουζάνα Λιούρδη, η οποία παντρεύτηκε τον βουλευτή Ιωαννίνων Φλώρο. Τέλος η Γεωργούλα Ρούσσα παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Γιάνναρο αποκτώντας μαζί του τρία παιδιά: την Ξανθή, την Αθηνά και τον Γρηγόρη. Ο Γρηγόρης Γιάνναρος (1936 - 1997) δεν είναι άλλος απο τον γνωστό πολιτικό της Αριστεράς που είχε εκλεγεί τρείς φορές βουλευτής με τον Συνασπισμό διατελώντας μάλιστα και αναπληρωτής υπουργός βιομηχανίας στην οικουμενική κυβέρνηση του Ζολώτα, το 1989. Αυτά σχετικά με τις κόρες του Παπα - Ανδρέα Ρούσσα.  


Απο τα αγόρια: ο Επαμεινώνδας Ρούσσας έγινε αρχαιολόγος και μάλιστα απέκτησε σπουδαία βιβλιοθήκη για την εποχή, η οποία όμως πουλήθηκε απο τους απογόνους του, ο Ιωάννης Ρούσσας, του οποίου μια απο τις κόρες, η Μαριάνθη, παντρεύτηκε τον τότε γνωστό χρυσοχόο του Πύργου, Σπηλιόπουλο, ο Σταμάτης Ρούσσας, ο οποίος απέκτησε πολλούς απογόνους, ενώ ο Νικόλαος Ρούσσας έγινε ιερέας. Ο τελευταίος απέκτησε δύο παιδιά, τον Δημήτριο και τον Ανδρέα, αγρότες στο επάγγελμα, οι οποίοι έζησαν για πολλά χρόνια στην Αμερική. Ο Δημήτριος Ρούσσας παντρεύτηκε την Αργυρή, δασκάλα στο επάγγελμα, και απέκτησε τέσσερα παιδιά, τον Βαγγέλη (απεβίωσε σε ηλικία 5 ετών), τον Γέωργιο (απεβίωσε σε ηλικία 1,5 ετών), τον Νίκο και τον Διονύση. Ο Νίκος Ρούσσας ιδιώτευσε ως δικηγόρος στην Αθήνα και απέκτησε έναν γιό τον Θεμιστοκλή, επίσης δικηγόρο, ενώ ο Διονύσης Ρούσσας ακολούθησε το ιερατικό σχήμα και δεν είναι άλλος απο τον γνωστό Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Άνθιμο. Πρώτος ξάδελφος του τελευταίου, και γιος του Ανδρέα, ήταν ο Νικόλαος Ρούσσας, υπάλληλος της Τραπέζης της Ελλάδος και θείος μου, που απεβίωσε στον Πύργο Ηλείας τον Δεκέμβριο του 2010.


Απο τα παραπάνω προκύπτει οτι ο Γρηγόρης Γιάνναρος, βουλευτής με τον Συνασπισμό, ήταν δεύτερος ξάδερφος του Μητροπολίτη Άνθιμου (είναι αρκετά αντιφατικό αν αναλογιστεί κανείς τις εντελώς διαφορετικές ιδεολογίες των δύο αυτών ανθρώπων) ενώ ανηψιός και των δύο είναι ο Ιωάννης Κωνσταντόπουλος, υποψήφιος βουλευτής Ηλείας και άλλοτε πρόεδρος του Μανωλοπούλειου νοσοκομείου. Επίσης παρατηρούμε την ιερατική παράδοση που διατηρουν τα μέλη της οικογενείας καθώς τέσσερα μέλη της, με προεξέχοντα βέβαια τον Μητροπολίτη Άνθιμο, ακολούθησαν το ιερατικό σχήμα.

Σάββατο, Μαΐου 10

2η φορά....

Δυστυχώς τείνει να γίνει συνήθεια απο μερικούς να ανα-δημοσιεύουν υλικό χωρίς πηγή. Αυτή τη φορά συνέβη απο την κ. Βασιλική Στρατή, της εφημερίδας "Πελοπόννησος". Σε σημερινό άρθρο σχετικά με το νέο βιβλίο των Μούλια και Φραγκίδη για τον Πολύβιο Κορύλλο, το οποίο έχουμε ήδη παρουσιάσει, εμφανίζεται ένα μικρό βιογραφικό σημείωμα, copy-paste απο το αντίστοιχο της Βικιπαίδεια, το οποίο τυγχάνει να το έχω γράψει εγώ (τα πνευματικά δικαιώματα ανήκουν στην Wikipedia). Το υλικό διανέμεται υπο την άδεια GNU Free Documentation License, δηλαδή εν συντομία επιτρέπεται η ελεύθερη χρήση αυτού υπο την προυπόθεση της αναφοράς της πηγής.  

Εμείς απο την πλευρά μας σας προτείνουμε να μιμηθείτε συνάδελφό σας, η οποία προς τιμήν της ανάφερει πια τις πηγές της.

Πέμπτη, Μαΐου 8

Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, ο διάδοχος του Θωμόπουλου

Ως τώρα έχουμε ασχοληθεί μόνο με όσους παράγουν ιστορία. Είναι νομίζω και η ώρα να καταπιαστούμε και με αυτούς που στην κυριολεξία έχουν γράψει ιστορία. Αν και το σωστό λόγω παλαιότητας θα ήταν να αρχίσω απο τον Στέφανο Θωμόπουλου, επέλεξα να ξεκινήσω, κυρίως λόγω της σημαντικότητας και του εύρους της ιστορικής έρευνας του, απο τον διάδοχο αυτού, τον Κώστα Τριανταφύλλου, έναν εκ των σημαντικοτέρων ιστορικών των Πατρών.

Ο Κώστας Ν. Τριανταφύλλου δικαίως έχει χαρακτηριστεί απο πολλούς ως ο διάδοχος του Στέφανου Θωμόπουλου, του πρώτου συστηματικού ιστορικού των Πατρών. Γεννημένος το 1912 στην Πάτρα, ο Τριανταφύλλου σπούδασε νομικά στο πανεπιστήμιο Αθηνών και άρχισε να ιδιωτεύει ως δικηγόρος το 1935 πραγματοποιώντας μια καριέρα 38 ετών στα έδρανα, μέχρι δηλαδή το 1973, όταν και συνταξιοδοτήθηκε. Η μεγάλη του αγάπη όμως δεν ήταν η δικηγορία αλλά η ιστορία.

Σε νεαρή ηλικία ήρθε σε επαφή με τον Στέφανο Θωμόπουλο, του οποίου μάλιστα ανέλαβε να ολοκληρώσει την επιμέλεια και την έκδοση της β΄ έκδοσης της "Ιστορίας των Πατρών", έργο που προλογίστηκε απο τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο. Κατόπιν δικών του ένεργειών, του Τριανταφύλλου, περιήλθαν τα χειρόγραφα του Θωμόπουλου στην κατοχή του ("τα οποία σώθηκαν κυριολεκτικώς απο το πλησταριό" όπως χαρακτηριστικά σημειώνει), για να αγοραστούν στη συνέχεια απο τον Δήμο Πατρέων. Σήμερα φυλάσσονται στη δημοτική βιβλιοθήκη. Έχει πραγματοποιήσει και άλλες δωρεές όπως το πορτραίτο της Θεώνης Δρακοπούλου, το οποίο κληρονόμησε από την εγγονή της, Θεώνη Δρακοπούλου (Μυρτιώτισσα) και τον κώδικα Μέρτζιου με έγγραφα από το αρχείο της Βενετίας που αφορούν την Πάτρα.

Αναμφίβολα το σημαντικότερο έργο αυτού ήταν η έκδοση του "Ιστορικού Λεξικού των Πατρών", του οποίου ο όγκος σταδιακά άρχισε να αυξάνεται, και το οποίο πρόλαβε να εκδόσει τρείς φορές. Η σημασία του έργου αυτού πιστοποιείται και απο το βραβείο της Ακαδήμιας Αθηνών που έλαβε. Έχω παρατηρήσει πάντως, κάτι που επισημαίνει και ο Λάζαρης, ότι με τον χρόνο ο Τριανταφύλλου άλλαζε απόψεις σε βασικά θέματα όπως π.χ. η Αγία Λαύρα, την οποία αρχικά δεν θεωρούσε υπαρκτό γεγονός.

Σημαντική παρουσία είχε και ως δραστήριο μέλος της πατραϊκής κοινωνίας.  Διετέλεσε πρόεδρος της Διακίδειου σχολής, του Ροταριανού Ομίλου Πατρών και της Αχαϊκής Εταιρείας, ήταν ιδρυτικό μέλος του ιστορικής και εθνολογικής Εταιρείας Πελοποννήσου ενώ είχε εκλεγεί πολλάκις δημοτικός σύμβουλος Πατρών. Τιμήθηκε πλείστες φορές απο διαφόρους φορείς (απο τον πρόεδρο της ελληνικής Δημοκρατίας κ.α.), με κυριότερη τιμή αυτή απο το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης, το οποίο του έδωσε το οφίκιο του Άρχοντος Εκδίκου. Αξίζει να σημειωθεί οτι αυτός και ο Θεοφίλου, πρόεδρος δημοτικού συμβουλίου, είχαν αναλάβει την εκπλήρωση της διαθήκης τυο Δημητρίου Δαμίρη, η οποία όριζε την ανέγερση νοσοκομείου ονόματει "Άγιο Ανδρέας", όπερ και εγέννετο.

Απεβίωσε στην Πάτρα στις 23 Φεβρουαρίου του 2002 στην Πάτρα. Θα ήταν αδύνατο να αναφερθούμε σε όλα τα έργα του Τριανταφύλλου, λόγω του εύρους αυτού. Θα αναφερθούν κατ'επιλογήν τα σημαντικότερα απο αυτά: "Ιστορικό λεξικόν των Πατρών" (3 εκδόσεις, 2 τόμοι), "Η βυζαντινή οικογένεια Χαιρέτη και το εν Πάτρα αρχείο της" (Πάτρα 1962), "Δύο λίβελλοι κατά Βενιζέλου Ρούφου", "Το αρχείον των οικογενειών Δρακόπουλου και Καλαμογδάρτη", το οποίο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "Πελοπόννησος" το 1969, "Η 100ετηρίς του Συλλόγου των εν Πάτραις Κρητών" (πρακτικά του Ε΄ ΔΙεθνούς Κρητολογικού συνεδρίου, Αθήνα 1991), "Οι Σλαύοι εις Πάτρας" (Πνευματικό συμπόσιο, Αθήνα 1989),  "Η ημιεπίσημος αποστολή εις τα Ιονίας νήσους του βουλευτού Πατρών Κωνστ. Κωστάκη, 1864" (Δ΄ Πανιόνιο συνέδριο, 1978), "Τα Ναυπλιακά εν Πάτραις, 1862" (περιοδικό Μνημοσύνη, Αθήνα 1969), "Οι Κωστάκηδες της Αχαΐας και του Λιβόρνου. Συμβολή εις την ιστορία του Ελληνισμού της Τοσκάνης και των επαναστατικών Πατρών" (Αθήνα 1968) κ.α.

Δευτέρα, Μαΐου 5

Ένας Ιταλός στην βαυαρική Βοστίτσα

Το 1854 στον δημαρχιακό θώκο ανήλθε ο Ιταλός Ινοκέντιος Ρωμανιώλης. Αλήθεια πως διορίστηκε δήμαρχος ένας Ιταλός στον κορεσμένη τότε απο φατριές Βοστίτσα; Ας δούμε λοιπόν κάποιες, περιορισμένες είναι η αλήθεια, πληροφορίες γι'αυτή την λησμονημένη προσωπικότητα με το σχετικά περίεργο για τα ελληνικά δεδομένα όνομα. Τα περισσότερα στοιχεία περιέρχονται απο το εξαίρετο σύγγραμα του Αιγιώτη Σταυρόπουλου.

Γεννημένος το 1805 στην γειτονική Ανκόνα της Ιταλίας και σπούδασε ιατρική στην Ακαδημία της Βολωνίας. Μέσα απο τους κύκλους στους οποίους συναναστρέφετο ήρθε σύντομα σε επαφή με τις φιλελεύθερες ιδέες της εποχής. Συνέπεια της επαφής αυτής ήταν η μύησή του στην μυστική οργάνωση των Καρμπονάρων, μοναδική τότε εστία αντίστασης στα απολυταρχι καθεστώτα, και συγκεκριμένα στον σκληρό αυστριακό ζυγό. Χάρη σε αυτή την οργάνωση μάλιστα σχηματίστηκε και η ενωμένη Ιταλία το 1861. Ο Ρωμανιώλης όπως ήταν φυσικό κυνηγήθηκε απο τους Αυστριακούς και προκειμένου να γλιτώσει κατέφυγε στη Ελλάδα το 1831, όταν και ξέσπασαν τα πρώτα κινήματα. Το φαινόμενο αυτό, του να καταφεύγουν δηλαδή στην Ελλάδα Ιταλοί φιλελεύθεροι, δεν ήταν άγνωστο και έμελλε να ενταθεί τη δεκαετία του 1840, όταν και εκατοντάδες Ιταλοί πρόσφυγες κατέφυγαν στην Πάτρα (Περισσότερα:Ιστορικά Σημειώματα, Ιταλοί πρόσφυγες στην Πάτρα, Χρήστο Μούλιας)

Αρχικά υπηρέτησε σε σώμα Φιλελλήνων, αφού γίνονταν ακόμα μάχες στον ελληνικό χώρο, και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στη Βοστίτσα. Η απόφαση αυτή ασφαλώς και δεν ήταν τυχαία. Ο ιστορικός Σταυρόπουλος σημειώνει: "δεν είναι απίθανον η εγκατάστασίς του να οφείλεται εις την μετά του Αναστασίου Λόντου γνωριμίαν του" και συνεχίζει "οστις κατα το έτος 1820 σπούδαζεν ιατρικήν εις την αυτήν ακαδημίαν της Βολωνίας". Η γνωριμία του λοιπόν με τον Λόντο αναμφισβήτητα διαδράματισε κάποιον ρόλο. Δεν πρέπει άλλωστε να παραβλέπουμε την αίγλη και την ισχύ που συνόδευε το όνομα "Λόντος" εκείνη την εποχή. Ο Αναστάσιος Λόντος, αδερφός του γνωστού Ανδρέα Λόντου, καταγόταν απο πλούσια οικογένεια ενώ δύο χρόνια μετά την εγκατάσταση του Ρωμανιώλη διορίστηκε πρώτος δήμαρχος Αιγίου.

Το επάγγελμα του ιατρού εκείνη την εποχή θεωρείτο το σημαντικότερο λόγω της έλλειψης γιατρών και της άμεσης επαγγελματικής αποκατάστασης. Στον αντίποδα επαγγέλματα όπως αυτά του νομικού δεν είχαν ανταπόκριση μέχρι και τις αρχές του 1830 αφού οι διαφορές λύνονταν απο τον καζη, τον ιερέα ή τον πρόκριτο του χωριού. Σύντομα κατέστη αγαπητός στους πολίτες του Αιγίου ενώ η οικονομική του άνεση του επέτρεψε να φέρει απο την Ιταλία, τον πατέρα του, την αδερφή του και την ανηψιά του, Μαργαρίτα, η οποία παντρεύτηκε τον Ανδρέα Νικολαΐδη. Το 1854 με την στήριξη προφανώς των Λόντων, εκείνη την εποχή ο Αναστάσιος, άσχετα αν η οικογένεια σταδιακά παρήκμαζε, είχε αναλάβει υψηλά αξιώματα, εκλέχτηκε δήμαρχος Αιγίου. Απο το δημαρχιακό αξίωμα πραγματοποίησε πολλά έργα όπως η κατασκευή δρόμων και δημοτικού σχολείου. Γι'αυτό και επανεκλέχτηκε παραμένοντας στον δημαρχιακό θώκο μέχρι το 1866, όταν και πέθανε. Βέβαια η αρρώστια του, είχε πάθει υποχονδρία, που τον είχε καθηλώσει στο κρεβάτι και τον είχε καταστήσει ανίκανο να διοικήσει τον δήμο, τον ανάγκασε να απέχει τον τελευταίο καιρό απο τα δημαρχιακά του καθήκοντα με αποτέλεσμα να τον αναπληρώνει ο γραμματέας του, και μετέπειτα δήμαρχος Αιγίου, Διομήδης Πολυχρονιάδης. Αξίζει επίσης να σημειωθεί οτι κατα τους σεισμούς του 1861 βοήθησε εθελοντικά τους πληγέντες προσφέροντας χρήσιμες ιατρικές συμβουλές.

Τάφηκε σύμφωνα με το ορθόδοξο δόγμα, αν και ήταν καθολικός, κατόπιν δικιάς του επιθυμίας. Χαρακτηριστικά ο Σταυρόπουλος σημειώνει: "εγγενήθη Ιταλός, αλλ'απέθανεν Έλλην". Ήταν παντρεμένος και είχε αποκτήσει έναν γιο, τον συμβολαιογράφο Π. Ρωμανιώλη. Ο Σταυρόπουλος αναφέρει οτι ο τελευταίος είχε δύο παιδιά, κάτι για το οποίο αμφιβάλλω αφού σε εφημερίδα του 1937 έχω βρεί ανακοίνωση για την κηδεία του Μίμη Π. Ρωμανιώλη (Λογικά γιού του Παναγιώτη) , ο οποίος παρουσιάζεται να έχει άλλα δύο αδέρφια, τον Μιχαήλ, που το 1900 έγραψε το μυθιστόρημα "Ρόδον εις ερήμου" και την Αλεξάνδρα Ρωμανιώλη. Ήταν δε παντρεμένος με την Χαρίκλεια Ρωμανιώλη, το γένος Νάκους, ενταφιάστηκε στο νεκροταφείο Πειραιώς, και είχε δύο παιδιά, τον Τάκη και τον Αντώνη, ο οποίος εμφανίζεται το 1947 να είναι μέλος του δ.σ. του "Συλλόγου εν Αθήναι και Πειραιεί Αιγιαλέων", καθώς και εγγόνια. Οι απογόνοι αυτού ζούν κατα πάσα πιθανότητα στην Αθήνα.

Δευτέρα, Απριλίου 28

Μασόνοι στην Πάτρα



Ένα ιστορικό σημείωμα για την παρουσία των τεκτόνων στην Αχαϊκή πρωτεύουσα μακριά απο τις όποιες προκαταλήψεις που επικρατούν για το συγκεκριμένο θέμα. Η πρώτη εμφάνισή τους καταγράφεται στις αρχές του 19ου αιώνα και η δραστηριότητά τους εντείνεται με την ίδρυση στην Πάτρα της τρίτης κατα σειρά τεκτονικής στοάς στην Ελλάδα το 1895. Απο τότε έχουμε την συνεχή παρουσία τών στην Πάτρα με κάποιες βέβαια αναγκαστικές διακοπές.

Προεπαναστατικώς σύμφωνα με τον Κώστα Τριανταφύλλου λειτουργούσε ιταλόφωνη στοά. Η πρώτη πάντως ελληνόφωνη στοά που δημιουργήθηκε στην Πάτρα ήταν ο Αρχιμήδης, η τέταρτη κατα σειρά στοά της Ελλάδας με έτος ίδρυσης το 1863. Σύντομα όμως πρέπει να έγινε ανενεργή. Πάντως το 1867 λειτουργούσε γιατί δέχθηκε αντιτεκτονικούς διωγμούς απο την τοπική κοινωνία. Υπαίτιος[1] σύμφωνα με τον ιστορικό Τριανταφύλλου για τις διώξεις αυτές ήταν ο ιεροκήρυξ Μακράκης, ο οποίος φανάτισε το πλήθος με αποτέλεσμα να επιτεθεί εναντίον κάποιων ατόμων που θεωρούνταν τέκτονες. Ο Οδυσσέας Κρητικός μάλιστα μαστιγώθηκε[2]  θεωρούμενος ως μασόνος ενώ η οικία του Ζακυνθινού Καλλιβωκά λεηλατήθηκε, ο ίδιος μάλιστα αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Πάτρα και να εγκατασταθεί στην Ιταλία! Επίθεση δέχτηκε και το σπίτι του προξένου της Πρωσίας Στολτενώφ αλλά υπο τον φόβο του διπλωματικού επεισοδίου επενέβη η αστυνομία, η δε κυβέρνηση έπαυσε τον εισαγγελέα και τον αστυνόμο για την μη έγκαιρη επέμβαση. Για τους ίδιους λόγους εγκατέλειψε την Πάτρα ο ρήτορας της στοάς εισαγγελέας Σπυρίδων Γερακάρης. Σχετικά βέβαια με τον τελευταίο υπάρχει και η άποψη ότι αποφασιστικός λόγος για την φυγή του από την Πάτρα ήταν και η κόντρα του με την οικογένεια Ρούφου.

Το 1898 ο Μητροπολίτης Πατρών Ιερόθεος ζήτησε απο το διοικητικό συμβούλιο της σχολής των απόρων την παραίτηση του καθηγητή Σαρρή ως τέκτονα. Το δ.σ. αποτελούσε ο πρόεδρος Θάνος Κανακάρης Ρούφος, ο Μητροπολίτης, ο Κ. Λουκάς, που κατα πάσα πιθανότητα πρόκειται για τέκτονα, ο Κ. Κανελλόπουλος, επίσης τέκτονας και γαμπρός του Γούναρη, ο Δ. Παπανικολάου, ο Δημήτριος Γούναρης, ο Νικόλαος Πετραλιάς και ο Ι. Θαλλής. Το δ.σ. αρνήθηκε και ο Μητροπολίτης παραιτήθηκε και ξεσήκωσε τον όχλο. Το θέμα έφτασε στη Βουλή και τον Δεκέμβριο του 1898 ο Σαρρής μετατέθηκε[3] . Να σημειωθεί οτι κατά τον Χρήστο Κορύλλο[4]  η σχολή απόρων ήταν δημιούργημα της εκεί τεκτονικής στοάς.

Μετά τον Αρχιμήδη ακολούθησε ο Αχαϊκός Αστήρ, με έτος ίδρυσης το 1889, ο οποίος όμως διαλύθηκε το 1893. Στη συνέχεια ακολούθησαν ο Παλαιών Πατρών Γερμανός (Νοέμβριος 1895) με αριθμό ιδρύσεως 22 και ο Φάρος που ιδρύθηκε σχετικά πρόσφατα, το 1996. Οι δύο τελευταίες λειτουργούν κανονικά σε ιδιόκτητο κτίριο. Τα τελευταία χρόνια ιδρύθηκε και στοά Εθνικών, των αποσχιθέντων δηλαδή απο την Μεγάλη Στοά της Ελλάδας. Απο τα μέλη της στοάς Παλαιών Πατρών Γερμανός προέρχεται επίσης η στοά "Κοινόν Αιτωλών" που ιδρύθηκε το 1988. Το 1941 η στοά στεγαζόταν επι της οδού Ζαΐμη ενώ μερικά χρόνια πριν είχαν ιδρύσει τον "σύνδεσμο κοινωνικής πρόνοιας και αντιλήψεως".

Τα ιδρυτικά μέλη[5] της Στοάς Παλαιών Πατρών Γερμανός ήταν οι Νικόλαος Πετμεζάς, πρώτος σεβάσμιος της στοάς, Σ. Κακιούζης, Σ. Σωτηρόπουλος, Κ. Φλαμιάτος, πιθανόν συγγενής του Κοσμά Φλαμιάτου, Κ. Λουκάς, μετέπειτα σεβάσμιος της στοάς, και Κ. Κανελλόπουλος. Ο τελευταίος είναι κατα πάσα πιθανότητα ο πατέρας του Παναγιώτη Κανελλόπουλου καθώς και ο Γούναρης ήταν τέκτονας.

Με την είσοδο της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο η στοά τέθηκε εν ύπνω[6] (Δεκέμβριος 1940) παραμένοντας ανενεργή για 25 χρόνια οπότε και σχηματίστηκε επιτροπή[7] αφυπνίσεως (19 Μαρτίου 1965) αποτελούμενη απο τους Χαρίλαο Κακούρη, πρώην σεβάσμιο της Στοάς, Ι. Ρούβαλη, Δ. Βορίση, Ι. Καλαμπόκα, Αθανάσιο Κοντοσάκη, μετέπειται σεβάσμιο της Στοάς, Χρήστο Βασιλείου, μετέπειτα σεβάσμιο της Στοάς, Ν. Χαϊδόπουλο, που ίσως να είχε διατελέσει σεβάσμιος της Στοάς παλιότερα, και Χ. Ριζόπουλο, μετέπειτα γραμματέα της Μεγάλης Στοάς της Ελλάδος. Εδώ πρέπει να προσθέσουμε τις ενστάσεις ενός ανώνυμου φίλου που υποστήριζε οτι ο Κοντοσάκης δεν ήταν στην επιτροπή αφυπνίσεως καθώς γράφτηκε στην στοά ένα μήνα αργότερα (Για περισσότερα στοιχεία κοιτάξτε στα σχόλια παρακάτω).

Αξίζει να σημειωθεί οτι απο την Πάτρα ξεκίνησε η κίνηση των Εθνικών, η δημιουργία δηλαδή της Εθνικής Μεγάλης Στοάς της Ελλάδας. Τον Μάϊο του 1986 κάποιες στοές, με πρώτη αυτών του Παλαιών Πατρών Γερμανού υπέγραψαν μια διακήρυξη, με την οποία ουσιαστικά αποχωρούσαν απο την Μεγάλη Στοά της Ελλάδος. Τη διακήρυξη εκ μέρους της πατρινής στοάς υπέγραφαν 37 απο τα 42 μέλη, μεταξύ των οποίων και ο Στέφανος Παϊπέτης ουσιαστικός υποκινητής της αποχώρησης και πρώτος Μέγας Διδάσκαλος της Εθνικής Μεγάλης Στοάς της Ελλάδας. Στη συνέχεια οι Εθνικοί αφύπνισαν τον Αχαϊκό Αστέρα. Παράλληλα η στοά Παλαιών Πατρών Γερμανός απέκτησε τον αριθμό 1 στους Εθνικούς. Και οι δύο Στοές σήμερα υπολειτουργούν. Η ιστορία των Εθνικών εξετάζεται ξεχωριστά απο αυτή της Μεγάλης Στοάς της Ελλάδος.

Παρακάτω παρουσιάζω την λίστα των διατελεσαντων[8] Μεγάλων Σεβάσμιων της Στοάς "Παλαιών Πατρών Γερμανός":
  1. Νικόλαος Πετιμεζάς (1895), προφανώς απόγονος της γνωστής οικογενείας των πολιτικών και αγωνιστών και ιδρυτικό μέλος της στοάς Παλαιών Πατρών Γερμανός.
  2. Κ. Λουκάς, δεν είναι σίγουρο αλλά είναι πολύ πιθανόν να διετέλεσε και αυτός σεβάσιμος της στοάς. Ανήκε στα ιδρυτικα μέλη της στοάς.
  3. Αναστάσιος Κεφάλας (1923 - 1924)
  4.  Χάρολδ Χαϋλανδ (1924 - 1925), αμερικανός πρόξενος στην Πάτρα και ιδιοκτήτης μιας εκ των επαύλεων στην Γλυφάδα Πατρών.
  5. Αναστάσιος Κεφάλας (1925 - 1926)
  6. Χαρίλαος Κακούρης (1929 - 1931), υπήρξε πράκτορας πλοίων και πετρελαιοειδών, διανοούμενος, και πρόξενος της Σουηδίας στην Πάτρα. Η καταγωγή ήταν από την Κεφαλονιά, αρθρογραφούσε τακτικά σε εφημερίδες της εποχής και κόρη του είναι η Αθηνά Κακούρη. Το 1965 συμμετείχε ως μέλος στην επιτροπής αφιπνύσεως της στοάς.
  7. Γεώργιος Τριάντης (1931 - 1932), δραστήριο μέλος της πατραϊκής κοινωνίας. Δημοτικός σύμβουλος πολλάκις, πρόεδρος εμπορικού συλλόγου, διετέλεσε για ένα διάστημα δήμαρχος Πατρέων ενώ παράλληλα ασχολιόταν με το εμπόριο της σταφίδας απο το οποίο είχε αποκτήσει τεράστια περιουσία. Σύζυγός του ήταν η Αλεξάνδρα Τριάντη, το γένος Κοτζιά, διάσημη τραγουδίστρια του Lied.
  8.  Στήβενς Εδουάρδος (1933 - 1935)
  9. Αλέκος Κρεμύδης (1935 - 1937), της γνωστής οικογένειας των εμπόρων.
  10. Δημήτριος Κραψίτης (1937 - 1939)
  11. Ιωάννης Ραυτόπουλος (1939 - 1940)
  12. Χρήστος Βασιλείου (1965 - 1967), μέλος της επιτροπής αφυπνίσεως της στοάς το 1965 και μέλος της Μεγάλης Στοάς της Ελλάδας.
  13. Κωνσταντίνος Παπαγγελούτσος (1967 - 1969)
  14. Γεώργιος Κατσάμπας (1971 - 1975), από την οικογένεια Κατσάμπα της Πειραϊκής Πατραϊκής. Υπήρξε ευεργέτης της Στοάς έχοντας δωρίσει το κτίριο στο οποίο λειτουργεί σήμερα η στοά.
  15. Βασίλειος Πιλάλης (1975 - 1977), δραστήριο μέλος της πατραϊκής κοινωνίας. Πρόεδρος δικηγορικού συλλόγου, γενικός γραμματέας του υπουργείου δικαιοσύνης, υποψήφιος δήμαρχος Πατρέων και υποψήφιος βουλευτής Αχαΐας.
  16.  Δημήτριος Πούντζας (1977 - 1981), απο την γνωστή οικογένεια στα Μποζαΐτικα, ιατρός στο επάγγελμα. Την περίοδο 1969  - 1974 διετέλεσε πρόεδρος του Ναυτικού Ομίλου Πατρών.
  17. Κωνσταντίνος Τζοβάρας (1981 - 1985)
  18. Στέφανος Παϊπέτης (1985 - 1987) , μετέπειτα ιδρυτής και Μέγας Διδάσκαλος της Εθνικής Μεγάλης Στοάς της Ελλάδας. Καθηγητής Μηχανικής στην σχολή Μηχανολόγων του πανεπιστημίου Πατρών.
  19. Ευάγγελος Παλάσκας (1987 - 1989)
  20. Αθανάσιος Κοντοσάκης (1989 - 1991), μέλος της επιτροπής αφυπνίσεως της Στοάς το 1965. Είχε καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη και ήταν ιατρός στο επάγγελμα.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------

[1] Τριανταφύλλου Ν. Κώστα, Ιστορικό Λεξικό των Πατρών, τυπογραφείο Κούλη, Πάτρα 1995, σελ. 2044 - 2048
[2] Τριανταφύλλου Ν. Κώστα, ο.π.
[3] Τριανταφύλλου Ν. Κώστα, ο.π.
[4] Τριανταφύλλου Ν. Κώστα, ο.π.
[5] Μεγάλη Στοά της ελλάδος, Λεύκωμα των υπό την αιγίδα της Μεγάλης Στοάς της Ελλάδος Τεκτονικών Στοών, Αθήνα 1998, σελ. 73
[6] Μεγάλη Στοά της ελλάδος, ο.π.
[7] Μεγάλη Στοά της ελλάδος, ο.π.
[8] Μεγάλη Στοά της ελλάδος, ο.π.

Πέμπτη, Απριλίου 24

Εξώφυλλο βιβλίου

Το εξώφυλλο του βιβλίου "Πολύβιος Νικ. Κορύλλος: ένας πρωτοπόρος Έλληνας θωρακοχειρούργος":


Νέο βιβλίο!

Ένα νέο βιβλίο ετοιμάζεται να κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες στην Πάτρα με τίτλο "Πολύβιος Νικ. Κορύλλος: ένας πρωτοπόρος Έλληνας θωρακοχειρούργος". Πρόκειται για μια ιστορική μελέτη του αντινομάρχη και ιατρού Χρίστου Φραγκίδη και του γνωστού ιστορικού και δικηγόρου Χρήστου Μούλια. Το βιβλίο κυκλοφορεί απο τις εκδόσεις της Νομαρχίας Αχαΐας και προλογίζεται απο τους Δημήτρη Κατσικόπουλο, νομάρχη Αχαΐας, Γιώργο Αγγελόπουλο, πρόεδρο της νομαρχιακής επιχείρησης πολιτιστικής ανάπτυξης Ν. Αχαΐας και Δημήτρη Δουγένη, αντιπρύτανη του πανεπιστημίου Πατρών και καθηγητή καρδιοχειρουργικής.

Αν και ο Πολύβιος Κορύλλος έχει τιμηθεί πολλάκις απο την πολιτεία, συνεχίζει να παραμένει άγνωστος στους περισσοτέρους. Γεννημένος το 1881 στην Πάτρα έλαβε εξαιρετική μόρφωση και ακολούθησε το ιατρικό επάγγελμα επηρεασμένος απο τον θείο του Χρήστο Κορύλλο. Σπούδασε ιατρική στην Αθήνα και το Παρίσι, ιδιώτευσε ως γιατρός στην Πάτρα και το 1918 διορίστηκε καθηγητής της χειρουργικής στο πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 1922 εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη, στο πανεπιστήμιο της οποίας διέπρεψε ως καθηγητής χειρουργικής. Απεβίωσε αιφνιδίως στις 26 Ιουλίου του 1938 στην Νέα Υόρκη και με τη διαθήκη του δώρισε την βιβλιοθήκη και τα εργαλεία του στον δήμο Πατρέων που με την σειρά του τον ανακήρυξε ευεργέτη αυτού.

Το παρόν έργο καλύπτει όλες τις πτυχές της πορείας του ενώ φιλοξενεί και πλούσιο φωτογραφικό αρχείο. Τους επόμενους μήνες πρόκειται να κυκλοφορήσει, πάλι απο τους Φραγκίδη και Μούλια, ένα βιβλίο σχετικά με τον θείο του, Χρήστο Κορύλλο, δραστήριο μέλος της πατραϊκής κοινωνίας.

Τρίτη, Απριλίου 22

Φίλιππος Γκρην

Οι εκατοντάδες αλλοδαποί ευγενείς και στρατιωτικοί που έσπευσαν στην επαναστατημένη Ελλάδα προκειμένου να βοηθήσουν τους κατοίκους της να ελευθερωθούν απο τον τουρκικό ζυγό κατεγράφησαν απο την ελληνική ιστορία ως φιλέλληνες.  Στον αντίποδα υπάρχει και μια άλλη λέξη για τους αλλοδαπούς που δεν έτρεφαν τόσο μεγάλη συμπάθεια για τους Γραικούς της εποχής. Αυτοί ήταν οι μισέλληνες, στους οποίους ανήκε και ο Βρετανός πρόξενος Φίλιππος Γκρην.

Γεννηθείς στο Λονδίνο ήταν ο μεγαλύτερος απο τα άλλα δύο αδέρφια του. Περι τα 1818 διορίστηκε γενικός πρόξενος της Βρετανίας στην Πελοπόννησο με έδρα την Πάτρα. Παράλληλα ασχολήθηκε με το εμπόριο της σταφίδας ως αντιπρόσωπος της αγγλικής εταιρείας Cartwright, απο το οποίο απέκτησε μεγάλη περιουσία. Η ανθελληνική δράση του ξεκίνησε με την επανάσταση του 1821. Ο Γκρην έχοντας την ιδιότητα του γενικού προξένου δεν αντιμετώπιζε πρόβλημα ασφάλειας αφού οι Έλληνες προύχοντες δεν τολμούσαν να "πειράξουν" τον αντιπρόσωπο της τότε υπερδύναμης Αγγλίας.

Εκμεταλλευόμενος λοιπόν αυτήν του την ιδιότητα, καθώς και την γενικότερη στάση της Αγγλίας, τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια, απέναντι στην ελληνική επανάσταση, ο Γκρήν αν και χρωστούσε σημαντικά ποσά στους μεγαλοτραπεζίτες της εποχής (Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλου)  με πρόφαση οτι ήταν παράνομοι, ως επαναστάτες, έναντι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δεν τους ξεπλήρωσε τα οφειλούμενα. Δεν δίστασε μάλιστα να βοηθήσει τους Τούρκους στην διατήρηση της άμυνας του κάστρου της Πάτρας σαμποτάροντας τις ενέργειες των Ελλήνων. Με την είσοδο των τουρκικών ενισχύσεων αυτός και οι συνεργάτες του λεηλάτησαν σπίτια και προξένησαν μεγάλες καταστροφές σε όλη την πόλη προκαλώντας βέβαια την δικαιολογημένη αντίδραση των Ελλήνων που διαμαρτυρήθηκαν με επίσημο έγγραφο στην βρετανική κυβέρνηση. Μια ακόμη απο τις πράξεις του που προκάλεσε αίσθηση ήταν η συνεχής άρνησή του να δεχτεί γυναικόπαιδα στο προξενείο του προκειμένου να τα προστατεύσει.

Στα τέλη του 1821 κατέφυγε στη Ζάκυνθο απ'οπου τροφοδοτούσε τα τουρκικά στρατεύματα αποκομίζοντας τεράστια κέρδη. Ο Αρμοστής μάλιστα της Ζακύνθου τον απείλησε οτι θα τον εξορίσει για να αναγκαστεί τελικά το 1824 η αγγλική κυβέρνηση να τον παύσει. Έτσι τον επόμενο χρόνο αναχώρησε για το Λονδίνο όπου και πέθανε αρκετές δεκαετίες αργότερα. Αναμφίβολα ο Φίλιππος Γκρην με την στάση του προκάλεσε αδικαιολόγητα πολλά δεινά στον λαό της Πάτρας γι'αυτό και κατατάσσεται με ευκολία στους διακεκριμένους μισέλληνες της εποχής εκείνης.

Ο Φίλιππος είχε άλλα δύο αδέρφια, τον Ριχάρδο και τον Ιώαννη, πρόξενο της Αγγλίας στην Ελλάδα και τραπεζίτη. Ο Ριχάρδος Γκρην (1798-1878) γεννήθηκε στο Λονδίνο και έζησε τα περισσότερα χρόνια του στην Πάτρα. Ασχολήθηκε με το εμπόριο, το 1830 παντρεύτηκε την Αβροκόμη Καλαμογδάρτη, ανηψιά του Παλαιών Πατρών Γερμανού και του φιλότουρκου κοτζαμπάση Ανδρέα Καλαμογδάρτη, και ενταφιάστηκε στο Α΄ Νεκροταφείο Πατρών όπου διατηρείται ακόμα και σήμερα ο οικογενειακός τάφος των Γκρην. Μαζί με την Αβροκόμη απέκτησε τον Ερρίκο Γκρην, έμπορο και τραπεζικό υπάλληλο.

Η οικογένεια Γκρην είχε μεγάλες εκτάσεις στην περιοχή της Άνθειας (δεν πρέπει να συγχέεται με την περιοχή στην παραλία) καθώς και έπαυλη στην περιοχή των Υψηλών Αλωνιών όπου φιλοξενούνταν διάφορες αρχαιότητες. Τα αρχαία αυτά δωρήθηκαν απο τον Ερρίκο Γκρην στο αρχαιολογικό μουσείο Πατρών.  Παλιότερα ένα στενάκι στην πλατεία Γεωργίου Α΄ ονομαζόταν Γκρην, τώρα όμως, δεν γνωρίζω πως και γιατί, ονομάζεται στενό Βούρβαχη.

Τρίτη, Απριλίου 15

Καφενείον «Κρόνιον»

Πριν περίπου πενήντα χρόνια στον λόφο του επαρχείου στον Πύργο Ηλείας λειτουργούσε το γνωστό καφενείο Κρόνιον. Μέχρι τότε ήταν το σήμα κατατεθέν για το επαρχείο αφού συγκέντρωνε όλον τον "καλό" κόσμο του Πύργου.

Το Κρόνιον, που πήρε το όνομα του απο τον ομώνυμο λόφο, βρισκόταν σε ένα κτιριο ανάμεσα στις κατοικίες του Χατζηγιάννη και του Καλλιτσιώτη. Είχε κατασκευαστεί απο τον Ερνέστο Τσίλλερ για λογαριασμό του δεύτερου. Το Κρόνιον πρέπει να δημιουργήθηκε γύρω στα 1890 και εκτός απο καφενείο στον επάνω όροφο στέγαζε και χαρτοπαικτική λέσχη. Μέσα είχε μπιλιάρδο και βενετσιάνικα έπιπλα. Αναφέρω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα απο το βιβλίο του Μικελόπουλου "Όσα η ιστορία αφήνει στο περιθώριο": Στο Κρόνιον τότε οι πελάτες του έπαιζαν μπιλιάρδο... γαντοφορεμένοι. Αν κάποιος ήθελε να πεί κάτι σ'εναν απο την πελατεία του καφενείου δίσταζε να διαβεί την είσοδο, έκανε νόημα στο σερβιτόρο να πάει κοντά και του έλεγε να φωνάξει αυτόν που ήθελε. Όπως γίνεται φανερό εκεί σύχναζαν μόνο τα μέλη της τότε αστικής τάξης.

Εκεί πραγματοποιούνταν οι επίσημοι χοροί ενώ εκεί παίχτηκε η πρώτη κινηματογραφική ταινία, το 1913, απο τον Ιταλό Τζιοβάννι. Μάλιστα ο τότε ιδιοκτήτης του αρχικά μη γνωρίζοντας τι ήταν αυτό που πήγαινε να κάνει ο Τζιοβάννι είχε επιχειρήσει να τον διώξει! Σχετικά με την ιδιοκτησία του κτιρίου που στεγαζόταν το καφενείο: Οι κόρες του Καλλιτσιώτη πούλησαν το οίκημα στον Μικελόπουλο, και αν δεν κάνω λάθος βρίσκεται ακόμα στην ιδιοκτησία της οικογενείας του. Σχετικά με το καφενείο. Το Κρόνιον απο τα χέρια του Μποσμποντίνη πέρασε στον Αποστόλη Λιούρδη, και στη συνέχεια στην επιχείρηση μπήκε και ο Πλέσσας. Λόγω προσωπικών διαφορών με τον ιδιοκτήτη το Κρόνιον τη δεκαετία του ΄30 μετακόμισε για να ακολουθήσει και μια τρίτη, μάλλον γύρω στη δεκαετία του ΄50 εκεί που είναι σήμερα τα Goody's. Μετά τον θάνατο του Αποστόλη Λιούρδη το Κρόνιον έκλεισε οριστικά αφού τα παιδιά του, Σπύρος, Δημήτρης και Ανθούλα δεν θέλησαν να ασχοληθούν με την επιχείρηση. 

Αν πάλι δεν κάνω λάθος υπάρχουν δύο καρτ-ποστάλ, μια του 1907 και μια του 1913, στις οποίες εικονίζεται το καφενείο Κρόνιον. Στη παρακάτω φωτογραφία, που βρίσκεται στην κατοχή, μου εικονίζεται πρώτος απο αριστερά ο Αποστόλης Λιούρδης και έκτος απο αριστερά, αυτός με τα γιαλιά και το καπέλο, είναι ο πλούσιος Χατζηγιάννης, στον οποίο ανήκε το διπλανό αρχοντικό, το οποίο πουλήθηκε για να στεγαστούν τα υποκαταστήματα της εθνικής τράπεζας και της τράπεζας της Ελλάδος και οποιος είχε παντρευτεί την κόρη του Πατρινού ευεργέτη Βασίλη Μαραγκόπουλου.