Τρίτη, Απριλίου 19

Έλληνες σκακιστές του 19ου αιώνα

   Πριν δύο περίπου χρόνια, συγκεκριμένα τον Σεπτέμβριο του 2009, ο Παναγής Σκλαβούνος επικοινώνησε με το blog για να ρωτήσει αν γνωρίζω κάτι σχετικά με την οικογένεια Μελισσηνού των Πατρών. Κυρίως τον ενδιέφερε ο δρ Διονύσιος Μελισσηνός, ο οποίος κατοικούσε στην Πάτρα και ασχολείτο με το σκάκι. Ήταν μάλιστα ο πρώτος στην Ελλάδα που δημοσίευσε σκακιστικά προβλήματα. Λόγω του ειδικού θέματος η βοήθεια μου περιορίστηκε στο να του δώσω κάποια τηλέφωνα ανθρώπων που πιθανόν να μπορούσαν να τον βοηθήσουν και στο να του αντιγράψω όσες πληροφορίες βρήκα από τα βιβλία του Κώστα Ν. Τριανταφύλλου και του Πολίτη.

   Τον Νοέμβριο του 2010 εκδόθηκε τελικώς το βιβλίο από τον ίδιο με τίτλο "Έλληνες σκακιστές του 19ου αιώνα". Στο βιβλίο αφιερώνονται τριάντα σελίδες στον κύκλο των σκακιστών της Πάτρας, όπως χαρακτηρισικά τους αναφέρει, ο οποίος περιλαμβάνει τους Ιωσήφ Λιμπεράλη, Διονύσιο Μελισσηνό, Ερρίκο Γκρήν, Νικόλαο Κονεμένο, Γεώργιο Παπαρρήτωρα, Περικλή Οικονομόπουλο και Eusebio Dworzak von Walden. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το παράρτημα Β΄ στο οποίο δημοσιεύονται και τα σκακιστικά προβλήματα των παραπάνω. Γενικώς είναι μια καλή έκδοση που περιέχει άγνωστες πτυχές της πολιτιστικής πλευράς των Πατρών. Παρουσιάζει βέβαια κάποια προβλήματα ως προς την μορφοποίηση του κειμένου (είναι λογικό καθώς εκτυπώθηκε από τον ίδιο τον συγγραφέα) αλλά δεν νομίζω ότι έχει σημασία. Σε περίπτωση που κάποιος ενδιαφέρεται να το αποκτήσει μπορεί να επικοινωνήσει με τον συγγραφέα (askl27@otenet.gr). Για μια σφαιρικότερη παρουσίαση του βιβλίου μπορείτε να μπείτε εδώ.






Σάββατο, Απριλίου 16

Επιμένοντας παραδοσιακά (Ακαδημία Αθηνών)

    Με ενδιαφέρον παρακολουθώ την συζήτηση που έχει προκύψει με αφορμή την σειρά "1821" που παρουσιάζει ο τηλεοπτικός σταθμός skai. Αυτό που με έχει εντυπωσιάσει είναι  η αμηχανία και η επιθετικότητα που παρουσιάζουν θεσμικά όργανα και σύλλογοι απέναντι σε αυτήν την προσπάθεια. Τον τελευταίο καιρό σχετικά με το θέμα διάβασα μια ανακοίνωση του "Πατριωτικού Ομίλου Απογόνων Αγωνιστών του 1821", στην οποία ο όμιλος κατηγορούσε τον συγκεκριμένο τηλεοπτικό σταθμό σχετικά με τις ανακρίβειες που ισχυρίζεται ότι περιέχει η τηλεοπτική σειρά κλείνοντας με μία φράση του Κολοκοτρώνη "Δεν ντρέπεστε μωρέ". Αυτό το ύφος και τις απόψεις πιθανόν να μπορούμε να τις ανεχθούμε από έναν τόσο συγκεκριμένο ως πρός το θέμα και τους σκοπούς του σύλλογο. Προκαλεί όμως αλγεινή εντύπωση να συναντάς τις ίδιες συντηρητικές και αναχρονιστικές απόψεις στην σχετική ανακοίνωση της Ακαδημίας Αθηνών.

Ακαδημία Αθηνών

    Αρχικά η ανακοίνωση ξεκινάει με μια υπενθύμιση της 190ης επετείου της Παλιγγενεσίας υπενθυμίζοντας παράλληλα τον εκπαιδευτικό σκοπό της Ακαδημίας Αθηνών (χάριν τόσο των παλαιότερων όσο και των νεώτερων Ελλήνων). Στην συνέχεια υπεισέρχεται στην ουσία του θέματος αναφέροντας ότι προκειμένου να επιχειρηθεί η συνολική επιστημονική θεώρηση του αγωνα για την ανεξαρτησία, θα όφειλαν να υπογραμμιστούν όσοι παράγοντες συντέλεσαν κυρίως σε συνάρτηση και με τον γεωγραφικό χώρο, στην διατήρηση της εθνικής ταυτότητας των Ελλήνων. Παρακάτω αναφέρει διάφορα δεδομένα, τα οποία δεν σχολιάζω καθώς δεν είναι σκοπός μου να ασχοληθώ με το εν λόγω ζήτημα.

    Αυτό που εμένα προσωπικά μου προκαλεί εντύπωση είναι η τελευταία παράγραφος, στην οποία η Ακαδημία Αθηνών δίνει συμβουλές στους συντελεστές της εκπομπής, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται και συνάδελφοί πανεπιστημιακοί των μελών της Ακαδημίας. Προτείνεται λοιπόν στους συντελεστές να εξαίρουν περισσότερο τα μείζονα γεγονότα και τις ηγετικές μορφές της Επανάστασης. Από την παραπάνω πρόταση προκύπτουν κάποια ζητήματα όπως τι σημαίνει να εξαίρουν; Να εκθειάζουν; Γιατί απ'όσο γνωρίζω η ιστορία έχει παιδαγωγικό χαρακτήρα και δεν θα πρέπει να δημιουργεί αυταπάτες ή μύθους. Πόσο μάλλον όταν η σειρά απευθύνεται σε ενήλικο κοινό λόγω της ώρας και του ύφους. Επίσης δεν γίνεται αντιληπτό τι αντιλαμβάνονται οι ακαδημαϊκοί ως μείζον γεγονός. Αν οι εμφύλιες διαμάχες που παρ'ολίγον να ανατινάξουν την έκβαση της επαναστάσεως δεν συγκαταλέγονται σε αυτή την κατηγορία τότε δεν ξέρω τι να πώ. Η Ακαδημία Αθηνών βέβαια δίνει μία μικρή ιδέα για το τί θεωρεί μείζον γεγονός (να τονιστεί ότι η δημιουργία ελληνικού ζητήματος και φιλεληνικού ρεύματος διεθνώς οφείλονται στην αναπάντεχη επιβίωση επί τρία χρόνια του αγώνα για την ανεξαρτησία με μόνες τις δυνάμεις της). Καταλήγει η όλη αυτή συμβουλή στην επισήμανση ότι πρέπει να αποφευχθεί η υπερβολική ενασχόληση με εσωτερικές διαφορές και διενέξεις σε βάρος της αναφοράς στο καταλυτικό φαινόμενο της απελευθερωτικής συνέγερσης. Με βάση τα παραπάνω όχι απλώς πρέπει να αποφευχθεί αλλά να αφαιρεθεί. Αυτό υπονοεί χωρίς να το λέει ξεκάθαρα η ανακοίνωση.

    Η σειρά του skai σίγουρα αντιμετωπίζει προβλήματα. Είναι λογικό όμως καθώς ο χρόνος είναι περιορισμένος και πολύ πιθανόν κάποια σημεία να μην τονίζονται σωστά. Το "πρόβλημα" δημιουργείται από την αναφορά γεγονότων, που όπως είναι φυσικό δεν περιλαμβάνονται στα σχολικά βιβλίο ιστορίας - σε αντίθεση με την σχετική βιβλιοφραφία, στην οποία αναφέρονται όλα- έχοντας σαν αποτέλεσμα την δημιουργία εκπλήξεων και αντιδράσεων. Είναι κρίμα που η Ακαδημία Αθηνών επέλεξε να ασχοληθεί συγκεκριμένα με αυτή την σειρά αγνοώντας τόσους πανεπιστημιακούς που έχουν κάνει αναφορές σχετικά με τις εμφύλιες διαμάχες εδώ και τόσα χρόνια. Έπρεπε μάλλον να προβληθεί στην τηλεόραση και στο ευρύ κοινό για να ενεργοποιηθούν τα συντηρητικά αντανακλαστικά της Ακαδημίας Αθηνών.  Είναι πραγματικά λυπηρό το γεγονός ότι η Ακαδημία Αθηνών συνεχίζει να ακολουθεί μια νοοτροπία που δεν ταιριάζει στην εποχή μας, τουλάχιστον όχι στον υψηλότερο τη τάξει φορέα έρευνας της Ελλάδας. Τέτοιες ανακοινώσεις δεν είναι καινούριες.  Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελούν συνέχεια προηγούμενης ανακοίνωσης, την οποία αντέκρουσε εξαιρετικά με άρθρο του ο Τάκης Καμπύλης στην "Καθημερινή". Τελειώνω με ένα εξαιρετικό σχόλιο του Γιώργου Νικολόπουλου που έγραψε σε άρθρο του στο οποίο αναφέρει για την Ακαδημία Αθηνών πώς όταν παρεμβαίνει με λίγες αράδες μόνο, και πολύ σπάνια, είναι με ένα παλαιοδεξιό, αρτηρισοκληρωτικό στυλ, που ανατανακλά και την ηλικία και τις αντιλήψεις των υπερηλίκων μελών της.


Πέμπτη, Απριλίου 7

Οικογένεια Αχόλου

Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε σε τρία μέρη στην εφημερίδα "Αυγή" του Πύργου στις 27/9/11, 4/10/11 και 11/10/11.

   Η οικογένεια Αχόλου είναι παλιά οικογένεια του Πύργου Ηλείας, τα μέλη της οποίας διέπρεψαν στον στρατιωτικό και πολιτικό τομέα.

   Η καταγωγή της είναι από το Σούλι[1] της Ηπείρου, τα μέλη της όμως αναγκάστηκαν να το εγκαταλείψουν λόγω διώξεων[2] του Αλή Πασά. Η ίδια πηγή αναφέρει ότι αρχικά εγκαταστάθηκαν στην Γαστούνη και εν συνεχεία στον Πύργο. Μαζί δε με τους Βιλαέτηδες αποτελούν τους πρώτους οικιστές του Πύργου. Όπως αναφέρει[3] ο Διονύσιος Κόκκινος “οι απόγονοι των δύο αυτών οικογενειών υπήρξαν πάντοτε πρόκριτοι”. Ο Τάκης Δόξας πιο λυρικά αναφέρει ότι οι Άχολοι κατέβηκαν με τα κοπάδια τους τα ζώα από την Ήπειρο και τα Μεσόγεια για χειμαδιά μα τους καλάρεσε ο τόπος κι έμειναν καλλιεργώντας χωράφια και αμπέλια που τους δόσαν αρκετό βιός.[4] 
Επιστολή Υψηλάντη προς Άχολο

Παρασκευή, Απριλίου 1

Αιμίλιος Μπεντερμάχερ - Γερούσης, κάτοικος Ρίου

   Ερευνόντας το γενεαλογικό δέντρο της οικογένειας Γερούση, δεν είναι δυνατό το μάτι να μην πέσει στο βαρύ ακουστικά επώνυμο Μπεντερμάχερ. Πρόκειται για τον Αιμίλιο Μπεντερμάχερ - Γερούση, απόγονο της παλιάς αυτής οικογένειας.

 Συγκεκριμένα είναι γιός της Πόπης Γερούση και του Ιωσήφ Μπεντερμάχερ. Από την πλευρά της μητέρας του προέρχεται από παλιά πλούσια οικογένεια της Πάτρας, τα μέλη της οποίας διέπρεψαν στο εμπόριο. Παππούς του ήταν ο Αιμίλιος Γερούσης, γιατρός και δημοτικός σύμβουλος ενώ προπάππους του ήταν ο έμπορος Κωνσταντίνος Γερούσης. Στοιχεία για την ζωή του Γερούση - Μπεντερμάχερ αντλούμε από το "Ιστορικό Λεξικόν των Πατρών" του Κώστα Τριανταφύλλου. Γεννημένος το 1915, σπούδασε νομικά και δικηγόρησε στην Πάτρα την περίοδο 1937 - 1950. Το 1961 εξελέγη υφηγητής του ιδιωτικού Διεθνούς Δικαίου στη νομική σχολή του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το 1970 εξελέγη τακτικός καθηγητής. Να σημιεωθεί ότι το 1944 μαζί με μια ομάδα Πατρινών (Πραπόπουλος, Τριανταφύλλου κ.α.) μετέφερε κιβώτια με τόμους από την Δημοτική Βιβλιοθήκη στην οικία του δημάρχου Ιωάννου Βλάχου και εν συνεχεία στην οικία Καραμανδάνη προκειμένου να προστατευθούν αυτά από τις πολεμικές συγκρούσεις και από ενδεχόμενη καταστροφή.

   Είχε συγγράψει πλήθος νομικών συγγραμάτων μεταξύ των οποίων: ο δικαστικός έλεγχος της διακριτικής ευχέρειας στην απέλαση του αλλοδαπού, η εξ'αδιαθέτου κληρονομική διαδοχή (Αθήνα, 1954) Ζητήματα τινά εκ του εργατικού διεθνούς δικαίου (1964), διεθνείς γάμοι (1968), ελληνικό δίκαιο ιθαγένειας (Θεσσαλονίκη, 1971), η έννομος θέση του αλλοδαπού εν Ελλάδι (Θεσσαλονίκη, 1974) κ.α. Πρόσφατα σε βιβλίο του Ιδιωτικού Διεθνές Δικαίου (Γραμματικάκη - Αλεξίου, Βασιλακάκη, Παπασιώπη -Πασια) εντόπισα στη βιβλιογραφία άρθρο του στον νομικό περιοδικό Αρμενόπουλος με τίτλο "Το διαπροσωπικό δίκαιο στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Θράκη" (1977, σελ.628 επ.).

   Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο που έχει γράψει αφορά το Ρίον (έπεσε στα χέρια μου τυχαία ύστερα από μια εξόρμηση στα παλαιοπωλεία των Εξαρχείων). Ο ολοκληρωμένος τίτλος είναι "Ρίον, Το στολίδι της Πάτρας, 1915 - 1985, 70 χρόνια αναμνήσεις" (Αθήνα 1986). Αν και περιέχει ένα μικρό ιστορικό χρονογράφημα, πρόκειται επί της ουσίας για μια περιγραφή της κοινωνίας του Ρίου και των παλιών οικογενειών αυτής. Στο βιβλίο μάλιστα αναφέρει ότι στο κτήμα (περιοχή Αγίου Γεωργίου Ρίου) της Αμαλίας Γερούση - Μομφεράτου, αδερφής της μητέρας του και συζύγου του Ιωάννη Μομφεράτου, παραθέριζε προπολεμικά με την μητέρα του και τα ξαδέρφια του. Το κτήμα αρχικά ανήκε στα αδέρφια Δημοσθένη και Δημήτρη Τσικλητήρα και ήταν πάνω από 100 στρέμματα. Το 1931 όμως λόγω οφειλής του Δημήτρη Τσικλητήρα, όπως αναφέρει ο Γερούσης πάντα, τα 65 στρέμματα βγήκαν σε πλειστηριασμό και αγοράστηκαν από τον Γιώργη Αρβανίτη. Τα υπόλοιπα 50 στρέμματα παρέμειναν στον Δημοσθένη Τσικλητήρα, α΄ σύζυγο της Αμαλίας Γερούση - Μομφεράτου. Στο κτήμα αυτό υπήρχε ένα διώροφο σπίτι. Δεν γνωρίζω τι απέγινε το σπίτι, αναφέρει όμως ότι το 1961, μετά τον θάνατο της θείας του Αμαλίας, το κτήμα περιήλθε σε πολλούς κληρονόμους και αφού κατατεμαχίσθηκε, πωλήθηκε. Ο ίδιος ο Αιμίλιος Γερούσης έκτισε έπαυλη μέσα σε οικόπεδο δύο στρεμμάτων, στο ίδιο μέρος, και από τότε παραθέριζε με την οικογενειά του. 

   Αν κάποιος αναγνώστης έχει πληροφορίες σχετικά με το τι απέγινε το αρχικό σπίτι στο μεγάλο αυτό κτήμα ας επικοινωνήσει και ευχαρίστως να τις παρουσιάσουμε.

Αθήνα 1986


Δικαστικό Μέγαρο Πατρών

 Τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν τα δημοσιεύματα του τοπικού τύπου για την απαράδεκτη κατάσταση που επικρατεί στο δικαστικό μέγαρο Πατρών. Σοβάδες που κρέμονται, σπασμένες κολώνες και τζάμια συνθέτουν μια "ωραία" εικόνα σε έναν από τους κεντρικότερους δρόμους της πόλεως.

  Το δικαστικό μέγαρο κατασκευάστηκε ύστερα από επίμονες προσπάθειες του δικηγόρου και πολιτικού Κωνσταντίνου Γκότση (1862 - 1958). Αποτελεί έργο του Πάνου Καραθανασόπουλου, ο οποίος επιλέγει ύστερα από διαγωνισμό, και η κατασκευή του ξεκίνησε το 1926. Ολοκληρώθηκε δε το 1931, οπότε και ανακαινίσθηκε την 1η Οκτωβρίου 1931. Η Ευγενία Γατοπούλου - Φρούντζου σημειώνει για το κτίριο αυτό πώς "έχει στοιχεία νεοκλασικισμού με έμφαση στην μνημειακότητα των έργων και με στοιχεία μορφολογικά όπως δωρικούς κίονες και αετώματα, καθώς και συμμετρία στις όψεις". Έργα του Αθηναίου αρχιτέκτονα υπάρχουν στην Αθήνα και το Άργος. Στα εγκαίνια παρευρέθησαν οι Ν. Αβραάμ και Παναγής Βουρλούμης, υπουργοί δικαιοσύνης και εθνικής οικονομίας αντίστοιχα.

  Παλιότερα τα δικαστήρια φιλοξενούντο στις οικίες Μακρυγιάννη (νυν Δημαρχείο), Γκρην (επί της πλατείας Γεωργίου), Πατρινού (επί της πλατείας Γεωργίου), Λάγγουρα (Μαιζώνος & Βότση) κ.α. Περισσότερα στοιχεία σχετικά με τα δικαστήρια και γενικότερα την δικαιοσύνη στην Πάτρα περιέχει το βιβλίο "Δικαστήρια στην Πάτρα" (Πάτρα, 1986) του Βασιλείου Πιλάλη.