Αρχοντικά σπίτια της Αίγινας

Η Αίγινα σαν παλιά πρωτεύουσα, έχει κάμποσα ιστορικά σπίτια. Είναι το σπίτι του Τρικούπη, το σπίτι του Καποδίστρια, των Βουλγαραίων. Είναι ακόμα το αρχοντικό των Ζαΐμηδων. Απομονωμένο μέσα στις φυλλωσιές, αριστοκρατικό και σιωπηλό σαν τον τελευταίον ιστορικό του ιδιοχτήτη, που οι γελοιογράφοι της εποχής τον παρίσταναν με τα μακριά, άσπρα μουστάκια του δεμένα κόμπο πάνω στο στόμα. Θα ήταν λάθος να θεωρήσουμε ότι η επιλογή του Στρατή Μυριβήλη να ξεκινήσει το διήγημά του "Στον Ανεμόμυλο της Περιβόλας" με αναφορά στα σπίτια και τους ανθρώπους της Αίγινας υπήρξε τυχαία. Αντίθετα φαίνεται να είναι συνεπής με την θεωρία που θέλει τους ανθρώπους και τα σπίτια τους να αποτελούν την ζωντανή ιστορία ενός τόπου.

Το ίδιο συμβαίνει και με την Αίγινα, τα παλαιά οικήματα της οποίας μας φανερώνουν πως κάποτε υπήρξε η πρώτη πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους από τον Ιανουάριο του 1828 έως τον Οκτώβριο του 1829. Όπως διαβάζουμε στην ενδιαφέρουσα ανάρτηση της Λίνας Μπόγρη - Πετρίτου με απόφαση της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης της Τροιζήνας το Ναύπλιο είχε οριστεί αρχικά ως πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους, πλην όμως, λόγω των ταραχών που επικρατούσαν μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών, αποφασίστηκε η μεταφορά της κυβερνητικής έδρας στην Αίγινα.

Έτσι στις 12 Ιανουαρίου 1828 το δίκροτο Warspiteμ, στο οποίο επενέβαινε ο Ιωάννης Καποδίστριας, κατέφθασε στην Μάλτα και δύο εβδομάδες αργότερα, στις 26 Ιανουαρίου, συνοδευόμενος από τον γραμματέα της επικράτειας, Σπυρίδωνα Τρικούπη, ορκίστηκε κυβερνήτης του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.

Ο ορισμός της Αίγινας ως πρωτεύουσας του ελληνικού κράτους οδήγησε πλήθος πολιτικών, γραφειοκρατών, φιλελλήνων κ.λπ. να εγκατασταθούν στο νησί. Είχε βέβαια προηγηθεί η εγκατάσταση προσφύγων, λόγω του πολέμου της ανεξαρτησίας, ειδικά από τις περιοχές της Αττικής. Τέτοιες οικογένειες ήταν αυτές των Καλλιφρονάδων και των Χαλακοκονδύληδων. Αν και η έδρα της κυβέρνησης μεταφέρθηκε σε σύντομο χρονικό διάστημα, η γεωγραφική εγγύτητα του νησιού με την Αθήνα διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο ώστε η Αίγινα να εξελιχθεί σε θερινό προορισμό για αρκετές αθηναϊκές οικογένειες.

Πηγή: Γκιόκα Αθηνά - Νικολαρεΐζη Ιωάννα, Αίγινα, Σπίτια & Άνθρωποι, εκδόσεις ΑΤΩΝ 2015

Ιταλοί στην Πάτρα

Ακόμα και σήμερα μπορεί να ακούσει κανείς κάποιον Πατρινό να αναφέρεται στα μικρά παιδιά χρησιμοποιώντας την λέξη «τσορομπίλια». Η ιταλική καταγωγή αυτής της λέξης είναι προφανής και υποδηλώνει την στενή σχέση της πόλεως των Πατρών με την έτερη χώρα της Αδριατικής: την Ιταλία. Συχνότερα βέβαια θα χρησιμοποιηθεί η γνωστή σε όλους μας βρισιά «μινάρας» εκ του ιταλικού minare. Τέτοιες λέξεις, μαζί με την καθολική εκκλησία του Αγίου Ανδρέα στην Μαιζώνος, το καθολικό τμήμα στο Α΄ Νεκροταφείο, την μαρμάρινη εντοιχισμένη πλάκα στο σπίτι της Κορίνθου που υπενθυμίζει στον διαβάτη ότι εκεί γεννήθηκε η Ματθίλδη Σεράο (1856 – 1926) και μερικά ιταλογενή επίθετα συμπολιτών μας (Δεμαρτίνος, Στόλλας, Μαστροπάσκουα κ.λπ.), είναι ίσως τα μοναδικά ενθύμια του περάσματος μιας πολυπληθούς, όχι όμως οικονομικά και κοινωνικά ακμάζουσας, ιταλικής παροικίας. Η ήττα των χωρών του Άξονα (μεταξύ των οποίων συγκαταλεγόταν και η Ιταλία) και κατ’ επέκταση το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου σήμανε και το τέλος της ιταλικής αυτής παροικίας, τα μέλη της οποίας (περίπου 5.000) αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Πάτρα.

Δρόμος της ιταλικής συνοικίας (πιθανόν η Γαμβέτα)

Φωτογραφιές του Hubert Pernot

 Ο Hubert Pernot (1870 - 1946) υπήρξε Γάλλος ελληνιστής, που από το 1913 διετέλεσε καθηγητής νεοελληνικής φιλολογίας στην Σορβόννη, καθώς και ιδρυτής του Νεοελληνικού Ινστιτούτου του αυτού πανεπιστημίου. Το ενδιαφέρον του Pernot επικεντρώθηκε στα δημοτικά τραγούδια και τις τοπικές διαλέκτους. Για τις ανάγκες των ερευνών του περιήγηθηκε, την περίοδο 1898 - 1913, τον ελλαδικό χώρο αποτυπώνοντας με τον φακό του στιγμιότυπα από τον καθημερινό βίο των κατοίκων. Μεταξύ άλλων επισκέφθηκε και την πόλη των Πατρών. Δυστυχώς οι ακριβείς ημερομηνίες της λήψης των φωτογραφιών δεν μας είναι γνωστές, ίσως όμως μπορούν να εξαχθούν από λεπτομέρειες της εποχής. Οι φωτογραφίες προέρχονται, τουλάχιστον εγώ από εκεί τις αλίευσα, από το θαυμάσιο λεύκωμα των εκδόσεων Ολκός με τίτλο "Εξερευνώντας την Ελλάδα, φωτογραφίες 1898 - 1913" (Επιμέλεια: Αικατερίνη Κουμαριάνου, Έρευνα υλικού: Φανή Κωνσταντίνου).

Στρατιωτικοί στο κάστρο 

Οικογένεια Αλέξη Θωμόπουλου (φωτογραφία)

Η οικογένεια Θωμόπουλου*. Από δεξιά: Επαμεινώνδας, Αλέξιος, Ευτέρπη & Στέλιος.  Ο τελευταίος είναι άγνωστος.

Ανθυποπλοίαρχος Κωνσταντίνος Άννινος, ένας πατρινός ήρωας

 * του Κωνσταντίνου Μιχαλόπουλου. Το παρόν άρθρο έχει δημοσιευθεί, με κάποιες διαφορές, στην εφημερίδα "Πελοπόννησος" στις 16 Νοεμβρίου 2012.

 Εβδομήντα χρόνια συμπληρώθηκαν από την μοιραία εκείνη νύχτα της 16ης Νοεμβρίου 1942, όταν το υποβρύχιο "ΤΡΙΤΩΝ" χάνεται για πάντα στην αγκαλιά του Αιγαίου. Μαζί του ακολουθούν και 10 παλικάρια από το πλήρωμά του, καθώς και κάποιοι επιβάτες που μετέφερε μαζί. Ένας από αυτούς τους 19 ήταν και ο ανθυποπλοίαρχος Κωνσταντίνος Άννινος, που όπως και οι υπόλοιπο, επέλεξε να πεί και αυτός του δικό του ΟΧΙ σε αυτούς που θέλησαν να μας στερήσουν ο,τι πολυτιμότερο υπάρχει, την ελευθερία μας. Σε αυτόν τον ήρωα, γέννημα θρέμα της πόλης των Πατρών, είναι αφιερωμένο το παρακάτω άρθρο, ως ελάχιστος φόρος τιμής στην θυσία του. Και εμείς με την σειρά μας ας αποδείξουν ότι δεν ξεχνάμε τους ήρωες της πόλης μας.

ο Κωνσταντίνος Άννινος (Υ.Ι.Ν.)

Η δολοφονία Φραγκόπουλου ή αλλιώς "το δράμα της οδού Ανεξαρτησίας"

Στις 3 Νοεμβρίου 1896 ο σανδαλοποιός Δημήτρης Μάτσαλης, έχοντας μόλις παρακολουθήσει το θεατρικό έργο “Γουλιέλμος ο αχθοφόρος”, επιτέθηκε με μαχαίρι στην οδό Ανεξαρτησίας (σήμερα Γεροκωστοπούλου) κατά των Διονυσίου Φραγκόπουλου και Ανδρέα Κόλλα σκοτώνοντας τον πρώτο και τραυματίζοντας τον δεύτερο. Συνελήφθη αμέσως από τις αστυνομικές αρχές και οδηγήθηκε στα κρατητήρια προκειμένου να πραγματοποιηθούν οι πρώτες ανακριτικές πράξεις. Εκεί δήλωσε: “Θα σκότωνα τον Κόλλα ή οποιονδήποτε άλλον. Δεν έχω τίποτα με τον ίδιο, όπως και δεν έχω τίποτα με τον Φραγκόπουλο. Εγώ κτυπώ την κοινωνία και όποιος βρισκόταν μπροστά μου θα πλήρωνε γι’αυτή”.

Το πρωτόγνωρο περιστατικό συγκλόνισε την κοινή γνώμη της Πάτρας ξεπερνώντας τα στενά τοπικά όρια. Αθηναϊκές εφημερίδες φιλοξενούσαν ανταποκρίσεις από την Πάτρα στα ημερήσια φύλλα τους ενώ η είδηση έκανε την εμφάνισή της σε εφημερίδες της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Οι δημοσιογράφοι αποκάλεσαν το όλο περιστατικό ως “δράμα της Ανεξαρτησίας”, από το όνομα του δρόμου που συνέβη η δολοφονία. Πριν ασχοληθούμε αναλυτικά με την αντίδραση της κοινής γνώμης και του κράτους, τις προθέσεις του Μάτσαλη και το γενικότερο παρασκήνιο της δολοφονικής επίθεσης είναι αναγκαίο να περιγράψουμε την επικρατούσα ατμόσφαιρα της εποχής στην Πάτρα.

Επίσκεψη Patrinistas στο Α΄ Νεκροταφείο Πατρών

 Την Μεγάλη Τρίτη, στις 17:30, οι Patrinistas θα συναντηθούν έξω από την πύλη του Α΄ Νεκροταφείου Πατρών στην Ανθούπολη με σκοπό να επισκεφθούν τον χώρο. Τον ρόλο του ξεναγού θα επιτελέσει ο ιστορικός τέχνης Ξενοφών Παπαευθυμίου. Πρόκειται για μια αξιέπαινη πρωτοβουλία καθώς το νεκροταφείο παραμένει άγνωστο για πολλούς συμπολίτες μας. Ο χώρος του νεκροταφείου είναι γεμάτος με έργα τέχνης γνωστών γλυπτών, πατρινών (όπως Καθρέπτα) και Τηνίων (Σώχος), και παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον καθώς μέσα από τα ταφικά μνημεία εμφανίζεται όλη η αστική τάξη των Πατρών που συνδέθηκε κυρίως με το προϊόν της σταφίδας. Για όποιον ενδιαφέρεται για περισσότερα προτείνω το εξαιρετικό λεύκωμα της Γιώτας Καΐκα - Μαντανίκα με τίτλο "Η αστική τάξη στη γειτονιά των αγγέλων, Πάτρα: Α΄ Νεκροταφείο 1880 - 1920" (εκδόσεις Πικραμμένος, Πάτρα 2004). 

 Τα τελευταία χρόνια υπήρξαν υποσχέσεις από διαφόρους φορείς της πόλης ότι το παλαιό τμήμα του νεκροταφείου θα κηρυχθεί διατηρητέο, κάτι που αν δεν κάνω λάθος δεν έχει συμβεί μέχρι σήμερα.

Ναϊσκόμορφο μνημείο Γεωργίου Σπηλιάδη