Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες φυσιογνωμίες της πατραϊκής πολιτικής σκηνής του 19ου αιώνα αποτελεί ο Αντώνιος Ρικάκης (1824 - 1909), νομικός, επιχειρηματίας και πολιτικός που συμμετείχε ενεργά στα οικονομικά και πολιτικά τεκτενόμενα της πατραϊκής και αθηναϊκής κοινωνίας. Υπήρξε βουλευτής, υπουργός και πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων, μέτοχος αρκετών επιχειρήσεων (μεταλλίων, πυριτιδοποιείου κ.α.) καθώς και δικηγόρος σε σημαντικές υποθέσεις της εποχής (Λαυρεωτικά κ.α.). Φωτογραφίες από το αρχείο Ρικάκη μπορείτε να δείτε εδώ.
Πρώιμα χρόνια, δικηγορία & επιχειρηματική δράση
Γεννημένος στα Κύθηρα, όπου είχε καταφύγει η οικογένειά του ήδη από την έναρξη της επαναστάσεως για να γλιτώσει από τους διωγμούς που πραγματοποιούσαν οι Τούρκοι στην Κρήτη, μεγάλωσε στην Πάτρα αποφοιτώντας από το τοπικό γυμνάσιο. Πρώτος του εξάδελφος ήταν ο Κωνσταντίνος Μαγκάκης. Σπούδασε νομικά στο πανεπιστήμιο Αθηνών και το 1844 διορίστηκε[1] δικηγόρος στα δικαστήρια Ναυπλίου. Το 1851 διορίστηκε αντιεισαγγελέας Αθηνών[2] και λίγο αργότερα πρωτοδίκης. Στη συνέχεια προήχθη σε εισαγγελέα Πατρών, παραιτήθηκε όμως για να ασκήσει το επάγγελμα του δικηγόρου. Εκείνο το διάστημα υπήρξε δικηγόρος[3], μαζί με τον Παυσανία Χοϊδά και τον Νικόλαο Μίχο, της εφημερίδας Πάτραι κατά της οποίας είχε καταφύγει στο δικαστήριο ο νομάρχης Αχαΐας Ιωάννης Αμβροσιάδης. Φαίνεται ότι από την δικηγορία ο Ρικάκης απέκτησε σημαντική περιουσία καθώς την δεκαετία του 1860 εμφανίζεται να είναι ιδιοκτήτης[4] αρκετών σταφιδάμπελων. Για να επιτύχει καλύτερη απόδοση των χρημάτων του πραγματοποιεί[5] πολλές συνενώσεις - ανταλλαγές σταφιδάμπελων. Το 1866 παρουσιάζει ετήσιο εισόδημα 2.000 δραχμών[6].
Την δεκαετία του 1850 παντρεύτηκε την Θεώνη Παπαδιαμαντοπούλου, κόρη του κτηματία και πολιτικού Παναγιώτη Παπαδιαμαντόπουλου. Ο γάμος του με την Θεώνη μπορούμε να υποθέσουμε ότι εκτός από την σημαντική προίκα (κτήματα στα Βραχνέϊκα κ..α), σε ακίνητη ή ρευστή περιουσία, τον ενένταξε και στο σημαντικό οικογενειακό δίκτυο[7] των Παπαδιαμαντόπουλων που εκτεινόταν και στην αθηναϊκή κοινωνία μέσω των διαφόρων επιγαμιών που τα μέλη της είχαν πραγματοποιήσει. Να σημειωθεί πάντως ότι αν και συνδεόταν συγγενικά μέσω της συζύγου του με την οικογένεια Καλαμογδάρτη, με εξαίρεση τις εκλογές του 1861, συμμετείχε σε αντίπαλες παρατάξεις.
Όπως θα δούμε παρακάτω μεταξύ της πρώτης του εκλογής ως βουλευτού (1861) και της δεύτερης (1875) μεσολαβεί ένα κενό δεκατεσσάρων χρόνων, στο οποίο ιδιώτευσε ως δικηγόρος στην Πάτρα και την Αθήνα. Μάλιστα το 1873 εμφανίζεται[8] δικηγόρος σε μια υπόθεση που μονοπώλησε το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης για αρκετούς μήνες, σε αυτή των Λαυρεωτικών. Μαζί με τον καθηγητή της Νομικής σχολής Αθηνών, Νικόλαο Δαμάσκηνο, είχε αναλάβει την νομική υποστήριξη του Ιωάννη Σερπιέρη στην αναζήτηση αγοραστή για τα ορυχεία του Λαυρίου. Ο Ανδρέας Συγγρός, αγοραστής τελικά των ορυχείων, στα απομνημονεύματά του αναφέρεται στον Ρικάκη αρνητικά λέγοντας πως θεωρούσε αναξιόπιστους[9] τον Σερπιέρη και τους δικηγόρους του, Ρικάκη και Δαμασκηνό. Αργότερα όμως μεταβάλει την άποψή του για τον Σερπιέρη (πιθανόν και για το δίκτυο δικηγόρων που τον περιέβαλε).
Η συμμετοχή του Ρικάκη σε μια τόσο σημαντική υπόθεση δεν πρέπει να μας ξενίζει καθώς είχε ήδη γίνει γνωστός[10] στους νομικούς κύκλους της αθηναϊκής κοινωνίας αλλά και στους επιχειρηματικούς κύκλους της πόλης μέσω των εμπορικών και χρηματιστικών δραστηριοτήτων που είχε αναπτύξει. Αναφέρεται ότι ήταν μέτοχος δύο τουλάχιστον μεταλλείων. Στο πρώτο (1872) συμμετείχε[11] στη σύσταση της μεταλλευτικής εταιρίας "Κάρυστος" μαζί με τον Ιωάννη Σερπιέρη και άλλους, συνεισέφερε δε μεταξύ άλλων και ένα οικόπεδο που κατείχε στην Κάρυστο. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1894, παρουσιάζεται να συμμετέχει[12] στην μεταλλευτική εταιρία "Δάρδεζα", στην οποία μέτοχοι είναι οι Ιωάννης και Φερδινάρδος Σερπιέρης. Το 1876 μαζί με τον Θεοφιλά και τον μεταλλειολόγο Ανδρέα Κορδελλά, συμμετείχε σε εργοστάσσιο πυρίτιδας, το οποίο μετεξελίχθηκε σε Ανώνυμη Εταιρία με την επωνυμία "Ελληνικό Πυριτιδοποιείον". Ο ιστορικός Χρήστος Χατζηιωσήφ θεωρεί[13] ότι ο Ρικάκης είχε συμμετάσχει και σε άλλες επιχειρηματικές δραστηριότητες που δεν μας είναι γνωστές.
Πολιτική σταδιοδρομία
Το 1861 εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής Πατρών. Σε αντίθεση με την πλειονότητα των πολιτικών της εποχής ο Ρικάκης δεν ανήκε σε κάποια από τις παραδοσιακές πολιτικές οικογένειες της περιοχής. Ανήκε όμως, κατά τον Λυριντζή[14], σε γνωστή και εύπορη οικογένεια προερχόμενη από τον ίδιο κοινωνικόοικονομικό χώρο. Δεν γνωρίζω για το παρελθόν της οικογενείας του, ο γάμος του όμως με την Θεώνη Παπαδιαμαντοπούλου σίγουρα τον ενένταξε σε ένα έτοιμο πελατειακό δίκτυο. Για να χρηματοδοτήσει[15] την προεκλογική του εκστρατεία αναφέρεται ότι πούλησε 32 στρέμματα σταφιδάμπελων. Την ίδια βουλευτική περίοδο εξελέγη γραμματέας του προεδρείου της Βουλής. Ήταν φιλοοθωνικός και απεστάλη από την κυβέρνηση στο Ναύπλιο ως αντιπρόσωπός της στα Ναυπλιακά. Το 1870 εξέδωσε το φυλλάδιο "Σκέψεις περί καταδιώξεως της ληστείας".
Δεκατέσσερα χρόνια μετά (1875) θέτει πάλι υποψηφιότητα και εκλέγεται με την υποστήριξη του Ρουφικού Κόμματος, με το οποίο επανεκλέγεται στις εκλογές του 1879. Από το 1880 εντάσσεται στο Δηλιγιαννικό κόμμα και μαζί με τον Γεροκωστόπουλο και τον Κοντογούρη αποτελούν[16] τον πυρήνα των αντιτρικουπικών στην Πάτρα. Τον Απρίλιο του 1881 διορίζεται υπουργός δικαιοσύνης[17], και προσωρινά υπουργός επί των εξωτερικών, στην κυβέρνηση Αλέξανδρου Κουμουνδούρου παραμένοντας στον υπουργικό θώκο μέχρι και την λήξη της θητείας αυτής, τον Μάρτιο του 1882. Στις εκλογές του 1881 ο αντιτρικουπικός συνδυασμός υπέστη πανωλεθρία με αποτέλεσμα να μην εκλεγεί.
Το 1885 επανεξελέγη με το Δηλιγιαννικό κόμμα συγκεντρώνοντας 6.643 ψήφους. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους προτάθηκε για την προεδρία της Βουλής. Στην ψηφοφορία που ακολούθησε, στις 2 Οκτωβρίου, ο Ρικάκης εξελέγη[18] πρόεδρος με 90 ψήφους σε σύνολο 142. Προήδρευσε σε 69 συνεδριάσεις παραμένοντας μέχρι τις 8 Μαΐου 1886. Στις εκλογές του 1887 επανεξελέγη με το Δηλιγιαννικό κόμμα όπως και σε αυτές του 1892. Απέτυχε να εκλεγεί στις επαναληπτικές του Ιουνίου (1895) χάνοντας[19] από τον Πίνδαρο Αντωνόπουλο. Τελευταία φορά εξελέγη στις εκλογές του 1899 συγκεντρώνοντας 7427[20] και στη συνέχεια αποσύρθηκε από την ενεργό πολιτική. Συνέχισε όμως να αρθρογραφεί στις πατρινές εφημερίδες και να συμμετέχει ως ομιλητής[21] σε διαδηλώσεις.
Απο τις νεκρολογίες του στον αθηναϊκό και πατρινό τύπο προκύπτει ότι ο Ρικάκης διατηρούσε στενή επαφή με την ιδιαίτερη πατρίδα του την Κρήτη. Χαρακτηριστικά ο Νεολόγος αναφέρει[22] πως "αναμιμνησκόμεθα μετά πόσου σεβασμού συνέρρεον εις τον οίκον του οι επιφανέστεροι των Κρητών, οι τε εν Κρήτη κατοικούντες και οι εν Ελλάδι διαμένοντες, προς συζήτησιν μετ'αυτούν περί των Κρητικών πραγμάτων και οίον κύρος ήσκει επ'αυτών η γνώμη του" ενώ ο Γιαννουλόπουλος στην ίδια εφημερίδα τον αποκαλέι "πιστό της Κρήτης τέκνον". Όντως στην κηδεία του τονίστηκε από όλες τις εφημερίδες η παρουσία Κρητών της Αθήνας και του Πειραιά ενώ δημοσιεύθηκαν αρκετές εκφράσεις ευγνωμοσύνης συμπατριωτών του. Μας είναι βέβαια γνωστό ότι ο Ρικάκης ήταν μέλος[23] της κεντρικής επιτροπής υπέρ των Κρητών όπως και ότι υπήρξε συγγραφέας[24] του ανώνυμου φυλλαδίου "Η Κρήτη και ο πόλεμος του 1870". Το 1888 είχε οριστεί[25] μαζί με τον Εμμανουήλ Χαιρέτη αντιπρόσωπος του σωματείου των Κρητών στην Πάτρα για να το εκπροσωπήσουν στις γιορτές της 25ετηρίδος του βασιλέως Γεωργίου που θα πραγματοποιούντο στην Αθήνα.
Συνέβαλε αποφαστιστικά στην ανέγερση του Αγίου Ανδρέα. Μαζί με τον Γεώργιο Ρούφο πέτυχαν[26] την έκδοση του συμβιβαστικού νόμου ΨΞ/18-12-1878 περί παραχωρήσεως οικοπέδων του Δημοσίου εν Πάτραις εις τους επ'αυτών οικοδομήσαντες μέχρι τέλους του έτους 1877, με τον οποίο επήλθε τέλος στην δικαστική διένεξη μεταξύ Ναού Αγίου Ανδρέα και Δημοσίου. Υπήρξε υποστηρικτής[27] της ιδέας των ιδιωτικών φυλακών, την σύσταση και λειτουργία των οποίων θα αναλάμβαναν οι ανώνυμες εταιρίες.
Κατά την εκλογική μεταρρύθμιση του 1877 ο Ρικάκης τάχθηκε κατά της διεύρυνσης της εκλογικής περιφέρεις και της καθιέρωσης της μοναδικής ψήφου, γεγονός που προκάλεσε την αντίδραση της εφημερίδας "Φορολογούμενος", η οποία με κύριο άρθρο της κατέκρινε την στάση του Ρικάκη (να σημειωθεί ότι ο Φορολογούμενος είχε υποστηρίξει τον Ρικάκη στην εκλογή του). Ο τελευταίος απάντησε με άρθρο του στην ίδια εφημερίδα και το θέμα έληξε έκει. Ο Λυριτζής πάντως θεωρεί πως το παραπάνω σύστημα δεν ευννοούσε τις παραδοσιακές πολιτικές οικογένειες γι'αυτό και συνασπίσθηκαν κατά της μεταρρύθμισης.
Τελευταία χρόνια & προσωπική ζωή
Στην Αθήνα κατοικούσε ήδη από το 1880 σε τριώροφη εξοχική κατοικία[28] στους Αμπελόκηπους, εκεί που βρίσκεται σήμερα το Ινστιτούτο Παστέρ. Το κτήμα ήταν έκτασης 20 στρεμμάτων και είχε αγοραστεί από την Μονή Πετράκη. Κληρονομήθηκε από την κόρη του Μαρία, και πωλήθηκε το 1914 στον Βασίλη Ζαχάρωφ. Αναφέρεται επίσης κτήμα Ρικάκη[29] στην Πάτρα, στον δρόμο προς την μονή Ομπλού, στη θέση Μανωλιά, όπου υπήρχε πηγή σοδούχου αρίστου ύδατος, όπως και οικία Ρικάκη στην οδό Κολοκοτρώνη 13.
Απεβίωσε στο Παλαιό Φάληρο στις 16 Ιουλίου 1909. Η κηδεία πραγματοποιήθηκε στην Μητρόπολη Αθηνών παρουσία πλήθος κόσμου. Μεταξύ άλλων ήταν ο πρωθυπουργός Δημήτριος Ράλλης, ο βουλευτής Πατρών Γεροκωστόπουλος, ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης, ο πρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Α. Κουμουνδούρος, οι εκπρόσωποι του Βασιλιά, Ζυμβρακάκης και Μερκάτης κ.α. Μεταξύ των στεφάνων διεκρίνοντο αυτοί της οικογένειας Σερπιέρη, του δήμου Πατρέων και των συμπατριωτών του Κρητών. Μετά τις τιμές που απέδωσε ίλη ιππικού, η σωρός του μεταφέρθηκε στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών, όπου και ενταφιάστηκε.
Όπως ανέφερα παραπάνω ήταν παντρεμένος με την Θεώνη Π. Παπαδιαμαντοπούλου και είχαν αποκτήσει τρία παδιά: τον Ιωάννη (1857 - ;), διπλωμάτη και πρεσβευτή στο Βελιγράδι, τον Δημήτριο και την Μαρία, σύζυγο του Γουσταύου Γκιολ. Ο Δημήτριος (1869 - ;) ήταν ιππίλαρχος[30] του ελληνικού στρατού, σύζυγος της Αγγελικής Αβέρωφ, κόρης του πολιτευτή Αυγερινού Αβέρωφ, και πατέρας του Αντωνίου Ρικάκη, επίσης αξιωματικού του στρατού, διοικητή του ΙΚΑ και νομάρχη Αρκαδίας. Ο τελευταίος παντρεύτηκε την Ιφιγένεια Αποστόλου και απέκτησαν τον Δημήτρη Ρικάκη, συγγραφέα.
Αρχείο Ρικάκη (Ε.Λ.Ι.Α.)
 |
| Αντώνιος Ρικάκης, έργο του Λεωνίδα Παπαδόπουλου λάδι σε μουαμά, 64 x 53 εκ., Βουλή των Ελλήνων |
Την δεκαετία του 1850 παντρεύτηκε την Θεώνη Παπαδιαμαντοπούλου, κόρη του κτηματία και πολιτικού Παναγιώτη Παπαδιαμαντόπουλου. Ο γάμος του με την Θεώνη μπορούμε να υποθέσουμε ότι εκτός από την σημαντική προίκα (κτήματα στα Βραχνέϊκα κ..α), σε ακίνητη ή ρευστή περιουσία, τον ενένταξε και στο σημαντικό οικογενειακό δίκτυο[7] των Παπαδιαμαντόπουλων που εκτεινόταν και στην αθηναϊκή κοινωνία μέσω των διαφόρων επιγαμιών που τα μέλη της είχαν πραγματοποιήσει. Να σημειωθεί πάντως ότι αν και συνδεόταν συγγενικά μέσω της συζύγου του με την οικογένεια Καλαμογδάρτη, με εξαίρεση τις εκλογές του 1861, συμμετείχε σε αντίπαλες παρατάξεις.
Όπως θα δούμε παρακάτω μεταξύ της πρώτης του εκλογής ως βουλευτού (1861) και της δεύτερης (1875) μεσολαβεί ένα κενό δεκατεσσάρων χρόνων, στο οποίο ιδιώτευσε ως δικηγόρος στην Πάτρα και την Αθήνα. Μάλιστα το 1873 εμφανίζεται[8] δικηγόρος σε μια υπόθεση που μονοπώλησε το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης για αρκετούς μήνες, σε αυτή των Λαυρεωτικών. Μαζί με τον καθηγητή της Νομικής σχολής Αθηνών, Νικόλαο Δαμάσκηνο, είχε αναλάβει την νομική υποστήριξη του Ιωάννη Σερπιέρη στην αναζήτηση αγοραστή για τα ορυχεία του Λαυρίου. Ο Ανδρέας Συγγρός, αγοραστής τελικά των ορυχείων, στα απομνημονεύματά του αναφέρεται στον Ρικάκη αρνητικά λέγοντας πως θεωρούσε αναξιόπιστους[9] τον Σερπιέρη και τους δικηγόρους του, Ρικάκη και Δαμασκηνό. Αργότερα όμως μεταβάλει την άποψή του για τον Σερπιέρη (πιθανόν και για το δίκτυο δικηγόρων που τον περιέβαλε).
Η συμμετοχή του Ρικάκη σε μια τόσο σημαντική υπόθεση δεν πρέπει να μας ξενίζει καθώς είχε ήδη γίνει γνωστός[10] στους νομικούς κύκλους της αθηναϊκής κοινωνίας αλλά και στους επιχειρηματικούς κύκλους της πόλης μέσω των εμπορικών και χρηματιστικών δραστηριοτήτων που είχε αναπτύξει. Αναφέρεται ότι ήταν μέτοχος δύο τουλάχιστον μεταλλείων. Στο πρώτο (1872) συμμετείχε[11] στη σύσταση της μεταλλευτικής εταιρίας "Κάρυστος" μαζί με τον Ιωάννη Σερπιέρη και άλλους, συνεισέφερε δε μεταξύ άλλων και ένα οικόπεδο που κατείχε στην Κάρυστο. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1894, παρουσιάζεται να συμμετέχει[12] στην μεταλλευτική εταιρία "Δάρδεζα", στην οποία μέτοχοι είναι οι Ιωάννης και Φερδινάρδος Σερπιέρης. Το 1876 μαζί με τον Θεοφιλά και τον μεταλλειολόγο Ανδρέα Κορδελλά, συμμετείχε σε εργοστάσσιο πυρίτιδας, το οποίο μετεξελίχθηκε σε Ανώνυμη Εταιρία με την επωνυμία "Ελληνικό Πυριτιδοποιείον". Ο ιστορικός Χρήστος Χατζηιωσήφ θεωρεί[13] ότι ο Ρικάκης είχε συμμετάσχει και σε άλλες επιχειρηματικές δραστηριότητες που δεν μας είναι γνωστές.
Πολιτική σταδιοδρομία
Το 1861 εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής Πατρών. Σε αντίθεση με την πλειονότητα των πολιτικών της εποχής ο Ρικάκης δεν ανήκε σε κάποια από τις παραδοσιακές πολιτικές οικογένειες της περιοχής. Ανήκε όμως, κατά τον Λυριντζή[14], σε γνωστή και εύπορη οικογένεια προερχόμενη από τον ίδιο κοινωνικόοικονομικό χώρο. Δεν γνωρίζω για το παρελθόν της οικογενείας του, ο γάμος του όμως με την Θεώνη Παπαδιαμαντοπούλου σίγουρα τον ενένταξε σε ένα έτοιμο πελατειακό δίκτυο. Για να χρηματοδοτήσει[15] την προεκλογική του εκστρατεία αναφέρεται ότι πούλησε 32 στρέμματα σταφιδάμπελων. Την ίδια βουλευτική περίοδο εξελέγη γραμματέας του προεδρείου της Βουλής. Ήταν φιλοοθωνικός και απεστάλη από την κυβέρνηση στο Ναύπλιο ως αντιπρόσωπός της στα Ναυπλιακά. Το 1870 εξέδωσε το φυλλάδιο "Σκέψεις περί καταδιώξεως της ληστείας".
Δεκατέσσερα χρόνια μετά (1875) θέτει πάλι υποψηφιότητα και εκλέγεται με την υποστήριξη του Ρουφικού Κόμματος, με το οποίο επανεκλέγεται στις εκλογές του 1879. Από το 1880 εντάσσεται στο Δηλιγιαννικό κόμμα και μαζί με τον Γεροκωστόπουλο και τον Κοντογούρη αποτελούν[16] τον πυρήνα των αντιτρικουπικών στην Πάτρα. Τον Απρίλιο του 1881 διορίζεται υπουργός δικαιοσύνης[17], και προσωρινά υπουργός επί των εξωτερικών, στην κυβέρνηση Αλέξανδρου Κουμουνδούρου παραμένοντας στον υπουργικό θώκο μέχρι και την λήξη της θητείας αυτής, τον Μάρτιο του 1882. Στις εκλογές του 1881 ο αντιτρικουπικός συνδυασμός υπέστη πανωλεθρία με αποτέλεσμα να μην εκλεγεί.
Το 1885 επανεξελέγη με το Δηλιγιαννικό κόμμα συγκεντρώνοντας 6.643 ψήφους. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους προτάθηκε για την προεδρία της Βουλής. Στην ψηφοφορία που ακολούθησε, στις 2 Οκτωβρίου, ο Ρικάκης εξελέγη[18] πρόεδρος με 90 ψήφους σε σύνολο 142. Προήδρευσε σε 69 συνεδριάσεις παραμένοντας μέχρι τις 8 Μαΐου 1886. Στις εκλογές του 1887 επανεξελέγη με το Δηλιγιαννικό κόμμα όπως και σε αυτές του 1892. Απέτυχε να εκλεγεί στις επαναληπτικές του Ιουνίου (1895) χάνοντας[19] από τον Πίνδαρο Αντωνόπουλο. Τελευταία φορά εξελέγη στις εκλογές του 1899 συγκεντρώνοντας 7427[20] και στη συνέχεια αποσύρθηκε από την ενεργό πολιτική. Συνέχισε όμως να αρθρογραφεί στις πατρινές εφημερίδες και να συμμετέχει ως ομιλητής[21] σε διαδηλώσεις.
 |
| από το αρχείο Ρικάκη |
Συνέβαλε αποφαστιστικά στην ανέγερση του Αγίου Ανδρέα. Μαζί με τον Γεώργιο Ρούφο πέτυχαν[26] την έκδοση του συμβιβαστικού νόμου ΨΞ/18-12-1878 περί παραχωρήσεως οικοπέδων του Δημοσίου εν Πάτραις εις τους επ'αυτών οικοδομήσαντες μέχρι τέλους του έτους 1877, με τον οποίο επήλθε τέλος στην δικαστική διένεξη μεταξύ Ναού Αγίου Ανδρέα και Δημοσίου. Υπήρξε υποστηρικτής[27] της ιδέας των ιδιωτικών φυλακών, την σύσταση και λειτουργία των οποίων θα αναλάμβαναν οι ανώνυμες εταιρίες.
Κατά την εκλογική μεταρρύθμιση του 1877 ο Ρικάκης τάχθηκε κατά της διεύρυνσης της εκλογικής περιφέρεις και της καθιέρωσης της μοναδικής ψήφου, γεγονός που προκάλεσε την αντίδραση της εφημερίδας "Φορολογούμενος", η οποία με κύριο άρθρο της κατέκρινε την στάση του Ρικάκη (να σημειωθεί ότι ο Φορολογούμενος είχε υποστηρίξει τον Ρικάκη στην εκλογή του). Ο τελευταίος απάντησε με άρθρο του στην ίδια εφημερίδα και το θέμα έληξε έκει. Ο Λυριτζής πάντως θεωρεί πως το παραπάνω σύστημα δεν ευννοούσε τις παραδοσιακές πολιτικές οικογένειες γι'αυτό και συνασπίσθηκαν κατά της μεταρρύθμισης.
Τελευταία χρόνια & προσωπική ζωή
Στην Αθήνα κατοικούσε ήδη από το 1880 σε τριώροφη εξοχική κατοικία[28] στους Αμπελόκηπους, εκεί που βρίσκεται σήμερα το Ινστιτούτο Παστέρ. Το κτήμα ήταν έκτασης 20 στρεμμάτων και είχε αγοραστεί από την Μονή Πετράκη. Κληρονομήθηκε από την κόρη του Μαρία, και πωλήθηκε το 1914 στον Βασίλη Ζαχάρωφ. Αναφέρεται επίσης κτήμα Ρικάκη[29] στην Πάτρα, στον δρόμο προς την μονή Ομπλού, στη θέση Μανωλιά, όπου υπήρχε πηγή σοδούχου αρίστου ύδατος, όπως και οικία Ρικάκη στην οδό Κολοκοτρώνη 13.
Απεβίωσε στο Παλαιό Φάληρο στις 16 Ιουλίου 1909. Η κηδεία πραγματοποιήθηκε στην Μητρόπολη Αθηνών παρουσία πλήθος κόσμου. Μεταξύ άλλων ήταν ο πρωθυπουργός Δημήτριος Ράλλης, ο βουλευτής Πατρών Γεροκωστόπουλος, ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης, ο πρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Α. Κουμουνδούρος, οι εκπρόσωποι του Βασιλιά, Ζυμβρακάκης και Μερκάτης κ.α. Μεταξύ των στεφάνων διεκρίνοντο αυτοί της οικογένειας Σερπιέρη, του δήμου Πατρέων και των συμπατριωτών του Κρητών. Μετά τις τιμές που απέδωσε ίλη ιππικού, η σωρός του μεταφέρθηκε στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών, όπου και ενταφιάστηκε.Όπως ανέφερα παραπάνω ήταν παντρεμένος με την Θεώνη Π. Παπαδιαμαντοπούλου και είχαν αποκτήσει τρία παδιά: τον Ιωάννη (1857 - ;), διπλωμάτη και πρεσβευτή στο Βελιγράδι, τον Δημήτριο και την Μαρία, σύζυγο του Γουσταύου Γκιολ. Ο Δημήτριος (1869 - ;) ήταν ιππίλαρχος[30] του ελληνικού στρατού, σύζυγος της Αγγελικής Αβέρωφ, κόρης του πολιτευτή Αυγερινού Αβέρωφ, και πατέρας του Αντωνίου Ρικάκη, επίσης αξιωματικού του στρατού, διοικητή του ΙΚΑ και νομάρχη Αρκαδίας. Ο τελευταίος παντρεύτηκε την Ιφιγένεια Αποστόλου και απέκτησαν τον Δημήτρη Ρικάκη, συγγραφέα.
 |
| Γενεαλογικό δέντρο Παπαδιαμαντοπουλέων |
Αρχείο Ρικάκη (Ε.Λ.Ι.Α.)
Στον Εθνικό Λογοτεχνικό & Ιστορικό Αρχείο φυλάσσεται το αρχείο Δημήτρη Ρικάκη, το οποίο δωρήθηκε από τον δισέγγονο του Αντωνίου Ρικάκη το 1999. Είναι ταξινομημένο προσεκτικά από τον συγγραφέα Δημήτρη Ρικάκη και διακρίνεται σε πέντε μεγάλους φακέλους. Ο τέταρτος φάκελος, με την ονομασία "οικογενειακά" αφορά την περίοδο 1879 - 1909 και περιέχει φωτογραφικό υλικό από την Αθήνα του 19ου αιώνα καθώς και φωτογραφίες του Αντώνιου Ρικάκη και της οικογένειάς του.
-------------------------------------------------------------------
[1] Δημοσίευμα της εφημερίδας "Το Άστυ", 1885, τεύχος 3, Α΄ Περιόδος, σελ. 5
[2] Το Άστυ, ο.π., σελ. 5
[3] Στάθης Κουτρουβίδης, ανέκδοτη διδακτορική διατριβή, Έγγειες σχέσεις και κοινωνική κυριαρχία - Πολιτικές και πολιτιστικές διαστάσεις - Η περίπτωση του νομού Αχαϊοήλιδος στον 19ο αιώνα, Ρέθυμνο 2008, σελ. 367
[4] Χρήστος Λυριντζής, Το τέλος των τζακιών, κοινωνία και πολιτική στην Αχαΐα του 19ου αιώνα, εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1991, σελ. 101
[5] Χρήστος Λυριντζής, ο.π., σελ. 101
[9] Λαυρεωτικά (1869 - 1873), Η πρώτη αρπαγή δημόισας περιουσίας, ο.π., σελ. 152
[10] Χρήστος Χατζηιωσήφ, η γηραιά σελήνη: η βιομηχανία στην ελληνική οικονομία, εκδόσεις Θεμέλιο. Αθήνα 1993, σελ. 42
[11] Χρήστος Χατζηιωσήφ, σελ. 42
[12] Χρήστος Χατζηιωσήφ, σελ. 42
[13] Χρήστος Χατζηιωσήφ, σελ. 42
[14] Χρήστος Λυριντζής, ο.π., σελ. 91
[15] Χρήστος Λυριντζής, ο.π., σελ. 101
[16] Χρήστος Λυριντζής, ο.π., σελ. 98
[17] Douglas Dakin, Η ενοποίηση της Ελλάδας (1770 - 1923), Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, σελ. 424
[18] Douglas Dakin, ο.π., παράρτημα Γ: διατελέσαντες πρόεδροι της Βουλής
[19] Βασίλης Λάζαρης, Πολιτική ιστορία της Πάτρας, αχαϊκές εκδόσεις, Αθήνα 1986, τόμος α΄, σελ. 263
[20] Βασίλης Λάζαρης, ο.π., σελ. 322
[21] Βασίλης Λάζαρης, ο.π., σελ. 337
[22] εφημερίδα Νεολόγος Πατρών, Έτος ΙΕ, δημοσίευσα 17ης Ιουλίου 1909
[23] Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, Ιστορικό Λεξικό των Πατρών, τυπογραφείο Πέτρου Χρ. Κούλη, Πάτρα 1995, σελ. 1761
[24] Ιστορικό Λεξικό των Πατρών, ο.π., σελ. 1761
[25] Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, Η βυζαντινή οικογένεια Χαιρέτη και το εν Πάτραις Αρχείον της, Πάτρα 1962, σελ. 98
[26] Ο ιερός ναός του Αγίου Ανδρέα, 100 χρόνια από την ανέγερσή του, Ιερά Μητρόπολις Πατρών, Πάτρα 2008, σελ. 53 - 54
[27] Χατζηιωσήφ Χρήστος, ο.π., σελ. 41 - 42
[28] Πληροφορίες για το εξοχικό Ρικάκη στους Αμπελόκηπους
[29] Γιώτα Καϊκά - Μαντανίκα, Το πτερόν εις τον πίλον, εκδόσεις Πικραμμένος, Πάτρα 2008, σελ. 112
[30] Αρχείο Ρικάκη στο Εθνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, βλέπε επίσης φωτογραφίες του Δημητρίου (γιου) και του Αντωνίου (εγγονού) Ρικάκη
[2] Το Άστυ, ο.π., σελ. 5
[3] Στάθης Κουτρουβίδης, ανέκδοτη διδακτορική διατριβή, Έγγειες σχέσεις και κοινωνική κυριαρχία - Πολιτικές και πολιτιστικές διαστάσεις - Η περίπτωση του νομού Αχαϊοήλιδος στον 19ο αιώνα, Ρέθυμνο 2008, σελ. 367
[4] Χρήστος Λυριντζής, Το τέλος των τζακιών, κοινωνία και πολιτική στην Αχαΐα του 19ου αιώνα, εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1991, σελ. 101
[5] Χρήστος Λυριντζής, ο.π., σελ. 101
[6] Στάθης Κουτρουβίδης, ο.π., σελ. 331
[7] Σχετικά με το δίκτυο συγγενών της οικογένειας Παπαδιαμαντοπουλου βλέπε ενδεικτικά: Ελπίδα Βόγλη, Έργα και Ημέραι ελληνικών οικογενειών, Εθνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 2005, σελ. 41 - 65 (Οικογένεια Μπουντούρη)
[8] Συλλογικός τόμος, Λαυρεωτικά (1869 - 1873), Η πρώτη αρπαγή δημόισας περιουσίας, εκδόσεις Ελευθεροτυπία, τίτλος άρθρου: Ο Ανδρέας Συγγρός και "Η Ωραία Ελλάδας", της Γεωργίας Πανσεληνα, Αθήνα 2011, σελ. 126[7] Σχετικά με το δίκτυο συγγενών της οικογένειας Παπαδιαμαντοπουλου βλέπε ενδεικτικά: Ελπίδα Βόγλη, Έργα και Ημέραι ελληνικών οικογενειών, Εθνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 2005, σελ. 41 - 65 (Οικογένεια Μπουντούρη)
[9] Λαυρεωτικά (1869 - 1873), Η πρώτη αρπαγή δημόισας περιουσίας, ο.π., σελ. 152
[10] Χρήστος Χατζηιωσήφ, η γηραιά σελήνη: η βιομηχανία στην ελληνική οικονομία, εκδόσεις Θεμέλιο. Αθήνα 1993, σελ. 42
[11] Χρήστος Χατζηιωσήφ, σελ. 42
[12] Χρήστος Χατζηιωσήφ, σελ. 42
[13] Χρήστος Χατζηιωσήφ, σελ. 42
[14] Χρήστος Λυριντζής, ο.π., σελ. 91
[15] Χρήστος Λυριντζής, ο.π., σελ. 101
[16] Χρήστος Λυριντζής, ο.π., σελ. 98
[17] Douglas Dakin, Η ενοποίηση της Ελλάδας (1770 - 1923), Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, σελ. 424
[18] Douglas Dakin, ο.π., παράρτημα Γ: διατελέσαντες πρόεδροι της Βουλής
[19] Βασίλης Λάζαρης, Πολιτική ιστορία της Πάτρας, αχαϊκές εκδόσεις, Αθήνα 1986, τόμος α΄, σελ. 263
[20] Βασίλης Λάζαρης, ο.π., σελ. 322
[21] Βασίλης Λάζαρης, ο.π., σελ. 337
[22] εφημερίδα Νεολόγος Πατρών, Έτος ΙΕ, δημοσίευσα 17ης Ιουλίου 1909
[23] Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, Ιστορικό Λεξικό των Πατρών, τυπογραφείο Πέτρου Χρ. Κούλη, Πάτρα 1995, σελ. 1761
[24] Ιστορικό Λεξικό των Πατρών, ο.π., σελ. 1761
[25] Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, Η βυζαντινή οικογένεια Χαιρέτη και το εν Πάτραις Αρχείον της, Πάτρα 1962, σελ. 98
[26] Ο ιερός ναός του Αγίου Ανδρέα, 100 χρόνια από την ανέγερσή του, Ιερά Μητρόπολις Πατρών, Πάτρα 2008, σελ. 53 - 54
[27] Χατζηιωσήφ Χρήστος, ο.π., σελ. 41 - 42
[28] Πληροφορίες για το εξοχικό Ρικάκη στους Αμπελόκηπους
[29] Γιώτα Καϊκά - Μαντανίκα, Το πτερόν εις τον πίλον, εκδόσεις Πικραμμένος, Πάτρα 2008, σελ. 112
[30] Αρχείο Ρικάκη στο Εθνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, βλέπε επίσης φωτογραφίες του Δημητρίου (γιου) και του Αντωνίου (εγγονού) Ρικάκη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου