Οικογένεια Κόλλα

Είμαι σίγουρος οτι οι περισσότεροι γνωρίζουν το επώνυμο "Κόλλα" απο το ομώνυμο εμπορικό κέντρο της πλατείας Γεωργίου Α΄. Δεν θα έπρεπε όμως αν αναλογιστεί κανείς τη σημαντική παρουσία των στην οικονομική, κυρίως, ζωή της Πάτρας.

Η ιστορία της οικογένειας αυτής στην Πάτρα ξεκινάει το 1828 όταν και εγκαθίσταται στην Πάτρα, προερχόμενος απο τη Ζάκυνθο, ο γενάρχης του πατραϊκού κλάδου, Μιχαήλ Δ. Κόλλας (1797 - 1873). Η καταγωγή του ήταν απο τη Χίο αλλά μετά την καταστροφή της απο τους Οθωμανούς κατέφυγε στη Ζάκυνθο για να καταλείξει στην Πάτρα. Σχεδόν αμέσως ασχολήθηκε με το εμπόριο σταφίδας και το Real estate, όπως θα λέγαμε σήμερα την αγορά εκτάσεων και ακινήτων, απο τα οποία απέκτησε τεράστια κινητή και ακίνητη περιουσία. Εκτός απο το εμπορικό κατάστημα στην Πάτρα, άνοιξε και υποκατάστημα στο Λονδίνο, το οποίο κυρίως διαχειρίστηκαν οι γιοί του Ανδρέας και Δημήτριος Κόλλας.

Ήδη απο το 1866 η οικογένεια παρουσιάζεται να έχει δανειστικές δραστηριότητες που δεν περιορίζονται μόνο στην Πάτρα αλλά επεκτείνονται στην ευρύτερη περιοχή της Πελοποννήσου. Ειδικά απο τα τέλη του 19ου αιώνα τα τραπεζικά προνόμια της οικογενειακής επιχείρησης αυξάνονται καθώς λόγω της σταφιδικής κρίσης το κράτος παραχώρησε αρκετά δικαιώματα μεταξύ των οποίων αυτό της εκποίησης του ενεχύρου κ.α.  Στη σταφιδική κρίση του 1893 ο εμπορικός οίκος Κόλλα ήταν ένας εκ των λιγοστών που κατάφερε να περάσει σχεδόν αλώβητος την κρίση. Όπως παρατηρεί ο Χρήστος Μούλιας στο βιβλίο του "Το λιμάνι της σταφίδας " (εκδόσεις περι τεχνών) ο λόγος για τον οποίο απέφυγε την καταστροφή ήταν γιατί εμπορευόταν κατα παραγγελία ή επι προμήθεια. Με την παράλληλη πτώχευση της πλειονότητας των ελληνικών εμπορικών οίκων, η οικογένεια Κόλλα ενίσχυσε ακόμη περισσότερο την παρουσία της. Αξίζει να σημειωθεί οτι τον ενεργότερο ρόλο απο τους γιούς του Μιχαήλ διαδραμάτισε ο Ανδρέας Μ. Κόλλας, ο οποίος διατηρούσε κατάστημα επι της Ρήγα Φεραίου, εκεί που σήμερα είναι το εμπορικό κέντρο "Κόλλα". Επί της Ρήγα Φεραίου υπάρχει η πόρτα του σπιτιού με την επιγραφή στο πάνω μέρος "Μιχαήλ Α. Κόλλα". Άλλωστε η δύναμη της οικογένειας αποτυπώνεται και στην δολοφονική επίθεση του αναρχικού Μάτσαλη εναντίον του Ανδρέα Κόλλα και του Διονυσίου Φραγκόπουλου, που είχε ως αποτέλεσμα τον τραυματισμό του πρώτου και τον θάνατο του δεύτερου, και αυτό γιατί στις δηλώσεις του είπε: "Φονεύσας δεν απέβλεψα εις τα πρόσωπα, αλλά κτύπησα το Κεφάλαιον", γεγονός που σημαίνει οτι ο Ανδρέας Κόλλας αποτελούσε τον χαρακτηριστικότερο εκπρόσωπο του λεγόμενου κεφαλαίου. Η παρακμή του λιμανιού της Πάτρας και η ενασχόληση των μελών της οικογενείας με άλλους τομείς πέραν του εμπορίου οδήγησαν στο κλείσιμο του εμπορικού οίκου το 1954 που μέχρι τότε υπολειτουργούσε.

Τα μέλη της οικογένειας Κόλλα λόγω της συχνής επαφής τους με τα ευρωπαϊκά ήθη και έθιμα αλλά και λόγω της οικονομικής τους ευχέρειας αποτέλεσαν μέλη της πατρινής ελιτ εισάγοντας καινοτόμες συνήθειες, προοδευτικές για την τότε εποχή. Χακτηριστική περίπτωση είναι το τέννις club που είχε ιδρύσει μια ολιγομελής ομάδα πατρινών και ξένων εμπόρων, και στην οποία συμμετείχαν οι Φωκίων, Κωνσταντίνος και Μιχαήλ Κόλλας. Εδώ πρέπει να σημειωθεί οτι ήταν οι μοναδικοί Έλληνες-μέλη του club αυτού καθώς οι άλλοι ήταν μέλης της αγγλικής παροικίας. Αλλά και άλλος ένας, ο Σοφοκλής Κόλλας, ασχολήθηκε με τον αθλητισμό διατελώντας πρόεδρος του Ναυτικού Ομίλου Πατρών (1929 - 1932) καθώς και αθλητής του σκί, όντας μάλιστα ο πρώτος δάσκαλος του σκι του Ορειβατικού συλλόγου Πατρών. Να σημειωθεί ότι ο Σοφοκλής αφιέρωσε μέρος της περιουσίας του για την οικονομική υποστήριξη του Ν.Ο.Π., του οποίου ανακηρύχθηκε επίτιμος πρόεδρός του (βλ. Νίκος Τόμπρος, Ναυτικός Όμιλος Πατρών 1929 - 2009, Πάτρα 2010, σελ.129) Το ίδιο και ο Δημήτριος Κόλλας  που ήταν μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Παναχαϊκής την περίοδο 1904-1905 & 1908-1909.

Εκτός απο τον αθλητισμό τα μέλη της οικογένειας Κόλλα δεν θα μπορούσαν να λείπουν και απο τις κοινωνικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Ο Μιχαήλ Κόλλας ήταν ένας απο τους χρηματοδότες του δημοτικού θεάτρου προσφέροντας το ποσό των 1.000 δραχμών ενώ ο Ανδρέας συμμετείχε στην επιτροπή ανεγέρσεως του α΄ νεκροταφείου Πατρών και είχε χρηματίσει πρόεδρος του πτωχοκομείου. Η ισχύ της οικογενείας αποδεικνύεται και απο την θέση του οικογενειακού τάφου τους στο Α΄ νεκροταφείο Πατρών καθώς βρίσκεται στην Αλέα των τραπεζιτών, στο κεντρικότερο και ακριβότερο σημείο του νεκροταφείου. Αλλά και το μέγεθος αυτού αναδεικνύει την αίγλη της οικογένειας. Η Καϊκά - Μαντανίκα περιγράφοντας το ταφικό μνημείο λέει οτι "πρόκειται για εναν ναϊσκο ιωνικού ρυθμού υψωμένο σε κρηπίδωμα, ο οποίος αποτελεί στολίδι του νεκροταφείου".

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και η έπαυλις της οικογενείας στο Μπεγουλάκι που σήμερα βρίσκεται στο χώρο των ΤΕΙ. "Κατασκευασμένη  στα τέλη του 19ου αιώνα παραπέμπει σε αγροτόσπιτα ιταλικής επαρχίας ενώ χαρακτηριστικοί είναι οι πυργίσκοι που υπάρχουν και που προσδίδουν γραφικότητα και κοσμοπολίτικη διάθεση" αναφέρει η Μαρία Κακούρη-Βουδούρογλου στο βιβλίο της "Πάτρα-Παλαιά σπίτια, κτίσματα και μνημεία" (εκδόσεις Εστία). Παλιότερα μάλιστα υπήρχε και τερέν τέννις, το οποίο αποτυπώνεται σε ορισμένες φωτογραφίες που υπάρχουν στο βιβλίο με το αρχείο Μόρφυ. Οι αποθήκες Κόλλα, που βρίσκονται επι της Πατρέως και Αγίου Ανδρέα, δωρήθηκαν στη δημοτική βιβλιοθήκη απο τους Φωκίων και Μιχαήλ Κόλλα. Επίσης υπάρχει το τοπωνύμιο Κολλαριά Ξυροκάμπου, στο Καστρίτσι, που προέρχεται απο εκτάσεις των παραπάνω.

Οι Κωνσταντίνος και Κίμων Κόλλας ακολούθησαν το διπλωματικό σώμα. Ο πρώτος γεννήθηκε στην Πάτρα το 1881, σπούδασε νομική και το 1908 εισήλθε στο διπλωματικό σώμα, στο οποίο παρέμεινε μέχρι το 1947. Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος μάλιστα στο "Ημερολόγιο" αναφέρεται στον Κωνσταντίνο Κόλλα, τον οποίο συναντούσε συχνά λόγω της θητείας του ως πρέσβη της Ελλάδας στο Κάϊρο την περίοδο της κατοχής. Ο Κίμων Κόλλας γεννημένος το 1882 αποχώρησε από το διπλωματικό σώμα το 1948. Ένα άλλο μέλος της οικογένειας, η Σοφία Κόλλα, κόρη του Ανδρέα, παντρεύτηκε τον Γεώργιο Τοπάλη, σταφιδέμπορα και δήμαρχο Πατρέων. Επίσης η Ανθίππη Κόλλα, κόρη του Μιχαήλ, παντρεύτηκε τον σταφιδέμπορα Διονύσιο Στάμο και απέκτησαν: την Ευανθία Κρεμμύδη, την Σοφία, σύζυγο του σταφιδέμπορα Μακρυγιάννη, την Αγλαΐα Κρόκου κ.α. Τέλος σχετικά με το αρχείο των Κόλλα πρέπει να αναφερθεί το ακόλουθο περιστατικό. Κατα τη διάρκεια της κατασκευής του εμπορικού κέντρο "Κόλλα", το αρχείο της οικογένειας πετάχτηκε στα σκουπίδια. Η Αναστασία Κολοκοτσά που διατηρεί μαγαζί στην περιοχή βρήκε το αρχείο και το μάζεψε απο τα σκουπίδια. Στη συνέχεια ο απόγονος των Κόλλα, και πρώην ιδιοκτήτης του αρχείου, το διεκδίκησε καταφεύγοντας στα δικαστήρια. Η μήνυση τελικά αποσύρθηκε και το αρχείο παρέμεινε στην κ. Κολοκοτσά ενώ άλλο ένα μέρος αυτού βρίσκεται στα γενικά αρχεία του κράτους. Πραγματικά ελπίζω να ασχοληθεί κάποιος με το αρχείο και γενικότερα με τους Κόλλα καθώς η προσφορά της ακόμη και σήμερα δεν έχει αναγνωριστεί.

Σήμερα κανένας απόγονος αυτής δεν διαμένει στην Πάτρα.